تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا (به انگلیسی: Claustrophobia) به ترس از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در محیط‌های بسته گفته می‌شود. تنگناهراسی شدید اغلب به عنوان یک اختلال اضطراب دیده می‌شود و می‌تواند به وحشت‌زدگی بینجامد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۵ تا ۷ درصد از مردم جهان دچار تنگناهراسی هستند ولی تنها درصد کمی از آن‌ها از درمان روانپزشکی برخوردار شده‌اند. هراس شدید و بیمارگونه از احساس تنگنا و نداشتن راه فرار که معمولاً در محیط‌های بسته و شرایط خاصی مثل حضور در بین جمعیت‌های شلوغ و فشرده یا گیر افتادن در آسانسور ایجاد می‌شود. اتاق‌های کوچک یا قفل‌شده، تونل، آسانسور، مترو، جمعیت‌های شلوغ هریک به تنهایی می‌تواند محرکی برای شروع علایم باشد. فردی که در مواجهه با یکی از این شرایط دچار بروز علایم می‌شود، معمولاً در مواجه با سایر شرایط نیز دچار این حالت می‌شود.

علایم کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی

  • احساس ترس شدید از گیر افتادن و محدودیت
  • ترس شدید از خفه شدن
  • تمایل شدید به رفتن به مکان‌های باز
  • اضطراب و نگرانی
  • احساس تنگی‌نفس

نشانه‌های کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی

  1. نفس‌نفس‌زدن (تاکی‌پنه)
  2. تپش‌قلب (پالپیتیشن)
  3. تعریق
  4. ضعف

شرایط زیر می‌تواند شروع‌کننده تنگناهراسی در کودکان یا بالغین باشد.

  • گیر افتادن در یک اتاق بسته بدون هیچ راه فراری
  • افتادن در آب برای کسی که شناکردن را بلد نیست
  • گم‌شدن کودک در یک جمعیت خیلی شلوغ

مکانها و شرایط محرک کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی

  • اتاق‌های کوچک
  • اتاق قفل شده
  • مترو
  • آسانسور
  • جمعیت شلوغ
  • نشستن در یونیت دندانپزشکی
  • اتاقک تصویربردادی MRI
  • زندان

درمان فاز حاد کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی

بیرون آوردن فرد از شرایط محرک بهترین درمان است. برای مثال بیرون آوردن از محل شلوغی و تراکم جمعیت. در فاز حاد تجمع در اطراف فرد تشدیدکننده علایم است.

برای درمان کلاستروفوبیا از دارو درمانی و روان‌درمانی بهره‌برداری می‌شود. داروها می‌توانند از شدت کلاستروفوبیا و اضطراب فرد بکاهند و نقش کنترل‌کننده را بازی می‌کنند اما برای درمان کامل کلاستروفوبیا نیاز به روان‌درمانی است که از سوی روان‌شناس انجام می‌شود.

دارو درمانی اختلال کلاستروفوبیا یا ترس از مکان‌های بسته
برای درمان دارویی کلاستروفوبیا از داروهای ضدافسردگی بهره‌برداری می‌شود. این داروها در کاهش اضطراب نقش مهمی دارند. در این زمینه بیش‌تر داروهای مهارکننده‌ی بازجذب سروتونین به کار برده می‌شود هم‌چنین بنزودیازپین‌ها، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای نیز کاربرد دارند. اما درمان با بنزودیازپین‌ها نباید بیش از یک ماه باشد چون بنزودیازپین‌ها می‌توانند عوارض به همراه داشته باشند.

روان‌درمانی اختلال کلاستروفوبیا یا ترس از مکان‌‌های بسته
شیوه‌های روان‌درمانی و راهکارهای گوناگونی برای درمان کلاستروفوبیا به کار برده می‌شود. درمان شناختی – رفتاری یا CBT یکی از پرکاربردترین شیوه‌های روان‌درمانی برای کلاستروفوبیا است. مواجهه‌درمانی یکی از راهکارهای خوبی است که به درمان کلاستروفوبیا می‌انجامد. در این روش فرد بارها با موقعیت‌های ترس‌آور و اضطراب‌آور روبه‌رو می‌شود و هر بار از محرک‌های شدیدتری برای ترس و اضطراب بهره گرفته می‌شود. در این روش فرد می‌آموزد چگونه گام به گام از پایین‌ترین سطح تا شدیدترین سطح ترس و اضطراب خود را درباره‌ی مکان‌های باز مدیریت کند. گروه‌درمانی، رفتار درمانی، نوروفیدبک و روانکاوی نیز از دیگر شیوه‌های موثر برای درمان کلاستروفوبیا هستند. اگر دچار کلاستروفوبیا هستید پیشنهاد می‌کنم پیش روان‌شناس بروید و دوره‌های روان‌درمانی و دارودرمانی را سپری کنید. درمان کلاستروفوبیا ممکن است چند ماه زمان ببرد پس نباید ناامید شد و باید با روان‌شناس همکاری داشته باشید.