خرمالو که در غرب، سیب شرقی نیز نامیده می‌شود میوه‌ای است کروی شکل با پوست بسیار نازک که رنگ آن از زرد متمایل به نارنجی تا نارنجی پررنگ متغیر است. این میوه خوش رنگ و خوش طعم، دارای خواص طبی فراوان بوده و سرشار از عناصر کلسیم، گوگرد، فسفر، منیزیم و آهن است.
زادگاه درخت خرمالو خاور دور است. قدمت کشت و پرورش آن در ایران به حدود ۱۰۰ سال می‌رسد و در اکثر فضاهای سبز منازل شهری و روستایی، کشت آن مرسوم است. استان‌های فارس، مازندران، تهران و اصفهان از قطب‌های اصلی تولید خرمالو در ایران هستند. مناسب‌ترین آب و هوا برای پرورش این درخت، آب و هوای نیمه گرمسیری است ولی در نواحی سرد معتدل نیز می‌توان آن را کاشت.
بهتر است فاصله ۶-۵ متر برای کشت خرمالو در نظر گرفته شود و در صورتی که ۲۰-۳۰ درصد گل‌ها به میوه تبدیل شوند یک محصول اقتصادی به‌دست خواهد آمد به عبارتی دیگر ۲۰ تا ۲۵ تن در هکتار برداشت خرمالو یک عملکرد مطلوب تلقی می‌شود. میوه‌های خرمالو به طور کلی در دو نوبت ریزش پیدا می‌کنند. نوبت اول (ریزش فیزیولوژیکی) معمولاً پس از اتمام زمان گرده افشانی صورت می‌گیرد که به علت عدم گرده افشانی یا گرده افشانی ضعیف در ارقام بذردار رخ می‌دهد. این ریزش در ارقام بکربار یا بدون بذر کمتر بوده و اصلاً دیده نمی‌شود.
ریزش دوم عموماً در اواسط تابستان رخ می‌دهد که به تنش‌های محیطی، کمبود مواد غذایی و مدیریت غلط آبیاری نسبت داده می‌شود. سرعت گرفتن رشد ریشه‌ها در اواسط تابستان و ایجاد رقابت ریشه با میوه چه ها بر سر مواد غذایی از دیگر عواملی است که احتمالاً در ریزش نوبت دوم میوه در خرمالو نقش دارد.
آبیاری و کود دهی باغات خرمالو
درخت خرمالو در برابر سرمای زمستان و شوری خاک حساس بوده و دامنه گسترده‌ای از خاک را تحمل می‌کند، اما بهترین خاک برای آن خاک‌های لومی عمیق با زهکشی مناسب است که pH آن بین ۶.۵ تا ۷.۵ تشخیص داده شده است. همچنین این درخت دوره‌های کوتاه خشکی را به خوبی تحمل می‌کنند و اگر آبیاری آن منظم باشد میوه‌های بزرگ‌تر و باکیفیت‌تری تولید می‌کند. البته دوره‌های طولانی خشکی سبب ریزش میوه‌ها و برگ‌های درخت و در نتیجه آفتاب سوختگی میوه‌های باقی مانده می‌شود. این درخت در شرایط مناسب می‌تواند تا ۱۰۰ سال عمر کرده و تا ۹ متر ارتفاع پیدا کند. رشد کمتر از ۳۰ سانتیمتر شاخساره در سال، نشان‌دهنده نیاز کودی درختان است. کمبود عناصر غذایی در گیاه علایمی دارد که در این جا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم برای مثال کمبود نیتروژن در خرمالو سبب کاهش رشد شاخساره، تشکیل نشدن جوانه‌های بارور و کوچک ماندن میوه‌ها می‌شود البته وجود بیش از حد نیتروژن نیز معایب خود را دارد و به ریزش میوه‌ها منجر می‌گردد. از طرفی وجود پتاسیم در طعم و مقدار قند میوه و همچنین اندازه نهایی میوه تأثیر مثبت دارد. پس با انتخاب کودی که نیاز گیاه شما را به عناصر غذایی تأمین می‌کند، می‌توانید عملکرد محصولات خود را افزایش دهید.
آفات و بیماری‌های خرمالو
به طور کلی درختان خرمالو از نظر آفات و بیماری‌ها درختان کم مشکلی هستند، ولی شپشک‌های مومی به کمک مورچه‌ها می‌توانند مشکلاتی را برای درخت به وجود آورند. در برخی موارد مبارزه با مورچه‌ها مهم‌ترین بخش مبارزه با آفات خرمالو است
از دیگر آفات خرمالو ٬مگس سفید و تریپس است که سبب بروز لکه پوستی روی میوه می‌شود.
برداشت و پس از برداشت میوه خرمالو چه شرایطی دارد؟
باردهی درختان خرمالو معمولاً از ۳ سالگی آغاز می‌شود، اما محصول اقتصادی این درختان از ۷ سالگی به دست می‌آید. مناسب‌ترین روش برداشت خرمالو چیدن میوه رسیده سفت، به همراه کاسه گل آن است از آن جایی که میوه خرمالو فرازگراست، می‌توان پس از برداشت نیز نسبت به رساندن و کاهش گسی در این میوه‌ها اقدام کرد. به طور کلی میزان گسی در میوه‌هایی که رنگ گوشت پررنگ‌تری دارند نسبت به ارقام با گوشت روشن، کمتر است. تیمارهای متفاوتی برای کاهش گسی در میوه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرارگیری میوه‌ها به مدت ۱۲ ساعت در محیط کنترل شده با شرایط ۹۰-۹۶ درصد دی اکسیدکربن و ۳ درصد اکسیژن در دمای ۲۲ درجه سانتیگراد
- غوطه‌وری میوه‌ها در اتانول ۳۵ درصد پس از برداشت
- اسپری اتانول ۴۰ درصد روی میوه‌ها قبل از برداشت
ارقام تجاری سراسر دنیا همگی بسیار قدیمی هستند و منشأ ژاپنی دارند. از مهم‌ترین آنها می‌توان هاچیا، فویو و تانناشی را نام برد که میوه رقم فویو فاقد گسی است و می‌توان آن را قبل از رسیدن کامل در حالی که هنوز سفت است با چاقو برید و مصرف کرد.
میوه خرمالو را می‌توان انبار کرد؟
انبارداری و حمل‌ونقل آسان خرمالو از مزیت‌های این محصول است زیرا می‌توان آن را برای بیش از سه ماه نگهداری و به بازارهای مصرف عرضه کرد٬ بهترین شرایط برای محل نگهداری خرمالو درجه حرارت صفر درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۹۰ تا ۹۵ است. انبارداران معمولاً جهت از بین بردن مزه گس خرمالو و پیشرس نمودن آن به هنگام انبارداری از گاز اتیلین و گاز کربن دی اکسید استفاده می‌کنند تا میوه تازه و با طراوت بماند.
فرآوری و بازاریابی خرمالو
به دلیل اهمیت اقتصادی چوب (آبنوس،) پوست، میوه، دانه، برگ و خواص درمانی موجود در خرمالو و بالا بودن پتانسیل این درخت ارزشمند از نظر تولید محصول اقتصادی با عملکرد مناسب و قیمت مطلوب، توسعه کاشت و ارتقاء فناوری تولید آن می‌تواند به رونق اقتصادی و ایجاد زمینه‌های اشتغال پایدار در کشور منتهی شود. امروزه خرمالو بیشتر به صورت تازه خوری به مصرف می‌رسد و می‌توان آن را با خشک کردن، فریز نمودن، کنسرو کردن و پختن فرآوری کرد. آینده و بازاریابی این میوه در بازارهای جهانی بستگی به تولید ارقام مرغوب و بسته‌بندی مناسب آن جهت صادرات دارد.
