در سال‌های اخیر به دنبال افزایش سطح سواد و تحصیلات در جامعه، آگاهی‌های بهداشتی و مراقبتی هم رو به فزونی گذاشته است. خانواده‌ها خواهان فرزندان کمتر هستند و این موضوع به آنها فرصت می‌دهد بیش از پیش پیگیر سلامت، رشد و تکامل، تحصیلات و پیشرفت‌های فرزند یا فرزندانشان باشند. اکنون هم‌راستا با فزونی دانش بشری و دسترسی آسان‌تر به انبوه اطلاعات از راه اینترنت و رسانه‌های اجتماعی، پدر و مادرهای عزیز خوب می‌دانند که خیلی از مسائلی که در گذشته فکر نمی‌کردند گریبان گیر بچه‌ها شود، دیگر ناممکن نیست. شاید از اینکه ببینید یا بشنوید آقا یا خانمی کم کاری تیروئید دارد، تعجب نکنید، ولی این بیماری را در یک کودک دو یا سه ساله دور از ذهن بدانید. بهتر است مرور مختصری بر عملکرد این ارگان حیاتی داشته باشیم. تیروئید یک غده درون‌ریز است که در قسمت تحتانی گردن جلوی لوله تراشه یا نای قرار گرفته است. این ارگان باارزش تحت تأثیر غده هیپوفیز و آن نیز تحت فرمان هیپوتالاموس عمل میکند. محصول تیروئید، هورمون تیروئید یا T4 نام دارد. این ماده برای بسیاری از فرایندهای متابولیک بدن نقش کلیدی دارد؛ از هضم و جذب غذا گرفته تا مراحل نهایی متابولیسم در سطح سلول. هورمون تیروئید برای عملکرد هورمون رشد الزامی است.
کارایی سیستم قلب و عروق ارتباط تنگاتنگی با این هورمون دارد. مغز و دستگاه اعصاب مرکزی و محیطی برای کارکرد بهینه به این ماده وابسته‌اند. وجود این هورمون برای بلوغ طبیعی و کارکرد درست غدد جنسی نیز ضروری است. در سطح کلیه ها نیز این ماده حیاتی در جذب و باز جذب الکترولیت‌ها نقش دارد. از این رو کمبود این هورمون پیامدهای گسترده‌ای در بدن خواهد داشت که به شد ت و مدت آن بستگی دارد. شایع‌ترین نوع کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) ناشی از التهاب مزمن و خود ایمنی آن است که اصطلاحاً تیروئیدیت هاشیموتو نامیده می‌شود. گرچه این بیماری عمدتاً در افراد بالغ و بیشتر در خانم‌ها بروز میکند، ولی بچه‌ها نیز از شر آن در امان نیستند. علائم کم‌کاری تیروئید شامل گواتر، احساس ضعف و خستگی، پف دور چشم‌ها، رنگ‌پریدگی، کندی حرکات، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، نازک شدن و شکنندگی موها، خشکی پوست، شکنندگی ناخن‌ها، خشن شدن صدا، ضعف، درد و حساسیت عضلانی، بی حسی و سوزن سوزن شدن سر انگشتان و اندام‌ها، افزایش بدون توجیه وزن، کند شدن ضربان قلب، افزایش چربی‌های خون و به دنبال آن اختلال کارکرد قلبی و در موارد پیشرفته نارسایی قلبی، ضعف حافظه، واکنش‌های تأخیری و افسردگی است.
این بیماری در دختران در سن بلوغ باعث تأخیر در شروع بلوغ و به‌ندرت بلوغ زودرس می‌شود و خونریزی‌های ماهانه، قبل از اینکه بیمار از نظر جسمی به تکامل لازم رسیده باشد، آغاز می‌شود. در خانم‌های بالغ نیز کم‌کاری تیروئید سبب اختلال در عادت ماهانه و تخمک‌گذاری می‌شود و گاه به ناباروری می‌انجامد. نوزادان متولد شده از مادرانی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند، یا در دوران بارداری مبتلا شده‌اند، بیشتر در معرض خطر ناهنجاری‌های مادرزادی یا سرشتی قرار دارند و در صورت عدم درمان مناسب، خصوصاً در ماه‌های اول بارداری احتمال مشکلات ذهنی و جسمی در آنها بالاتر می‌رود. همان‌طور که می‌بینید نابسامانی در عملکرد این غده مهم مشکلات فراوانی برای بیمار ایجاد میکند، ولی در اکثر موارد این علائم آن‌قدر به‌کندی پیش می‌روند که بیمار و والدین، آنها را نادیده می‌گیرند یا به حساب طبیعت بدن خود بیمار می‌گذارند و این موجب تأخیر در مراجعه به پزشک می‌شود.
در کودکان معضلات دیگر کم‌کاری تیروئید اختلالی است که در روند رشد کودک در نتیجه این بیماری بروز میکند و متأسفانه جبران‌شدنی نیست، ولی با شروع دارو به میزان مناسب، بیمار به رشد عادی خود برمی‌گردد. کم‌کاری تیروئید علاوه بر آسیبی که در رشد جسمی کودک به وجود می‌آورد، در سه سال نخست زندگی موجب تأخیر رشد مغز و به دنبال آن کاهش ضریب هوشی کودک می شود. نکته مهم دیگر در هیپوتیروئیدی کودکان، میزان داروی مورد نیاز است که در خردسالان و نوجوانان عزیز با میزان آن در بزرگ‌سالان متفاوت است. مقداری از هورمون تیروئید و همچنین سطحی از TSH یا هورمون محرک تیروئید -که برای یک کودک در حال رشد برای تأمین رشد بهینه لازم است- با افراد بالغ کاملاً فرق میکند. آنچه برای یک خانم یا آقای سی ساله کفایت میکند، ممکن است برای فرزندان دلبندمان مناسب نباشد. بر این پایه والدین گرامی به منظور رسیدن به نتایج هر چه بهتر درمانی، در رعایت میزان داروی پیشنهاد شده از سوی پزشک، همچنین مراقبت‌های دورهای وسواس به خرج دهند و آن ها را با جدیت دنبال کنند.
این مطلب اولین بار در نشریه هدیه مهر به قلم دکتر احیا زری دوست منتشر شده است.
