قولنج چیست؟
قولنج در کل به دردهای بدون علت و ناشناخته‌ای گفته می‌شود که در قسمت‌های مختلف بدن به وجود می‌آید. سابق بر تعریف کنونی که در مورد قولنج داریم، بیشتر مردم قولنج را عارضه‌ای مخصوص کلیه و روده‌ها می‌دانستند به طوری که برخی از دردهای شدید شکمی که عمدتاً دلیل خاصی هم نداشتند، با عنوان قولنج کلیوی شناخته می‌شدند.
این روزها تعریف قلنج تا حدود زیادی عوض شده است و مسلماً شما قولنج را با دردهای مبهم و همچنین گرفتگی عضلات و مفاصل می‌شناسید.
آنچه که قلنج گفته می‌شود، همچنین می‌تواند عملی باشد که در آن با فشار آوردن ناگهانی یا کشیدن مفاصل صدایی به‌مانند شکستن استخوان ایجاد می‌شود. برخی از مردم قلنج شکستن را عادت و برخی دیگر باعث سرخوشی خود می‌دانند.
مهم‌ترین مفاصل و استخوان‌هایی که دچار گرفتگی یا قلنج می‌شوند، مفاصل گردن، دست و همچنین کمر هستند. کمتر پیش می‌آید که زانوی کسی قلنج داشته باشد.
قولنج اصطلاح عامیانه‌ای است و در پزشکی برای وجود آن هیچ عنوان قابل ذکری وجود ندارد و پزشکان عمدتاً با عنوان اسپاسم و گرفتگی عضلانی آن را می‌شناسند. این اسپاسم و گرفتگی عضلات می‌تواند در مفاصل، عضلات و همچنین در قسمت‌های گوارشی در بدن شکل گیرد.
از جمله عوامل به وجود آورنده قولنج مفاصل می‌توان به کم آبی بعد از ورزش‌های سنگین، استفاده زیاد و طولانی مدت از یک عضله و مفصل خاص، آسیب‌های جسمانی و همچنین کمبود مواد مغذی نظیر کلسیم و منیزیم اشاره کرد.
در صورتی که اسپاسم عضلانی شما به صورت مداوم تکرار می‌شود، باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید. ممکن است گرفتگی عضلات و مفاصل به واسطه فشارهای روحی و همچنین فشار روی نخاع در ستون فقرات باشد.
علت صدای قولنج
زمانی که شما انگشتان دست خودتان را با ثابت نگه‌داشتن کف دستتان به سمت بیرون بکشید، به واسطه سرعت زیاد کشش و همچنین نیروی وارد شده، حباب‌هایی از گاز کردن دی اکسید در مفاصل تولید و بلافاصله مصرف می‌شود که صدایی به‌مانند شکستن استخوان از خون منتشر می‌کنند.
این یافته‌ها همگی علمی هستند. ترکیدن گازها و همچنین احساس خوشایندی که با رفع قولنج معمولاً شکل می‌گیرد، باعث شده است که عده زیادی از مردم ناخواسته در طول روز بارها قولنج بشکند.
برای بسیاری از مردم سوال است که چرا پس از شکستن قولنج صدا ایجاد می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت نخستین بار دو دانشمند آلمانی در سال ۱۹۷۱ با انجام بررسی‌های متعددی توانسته‌اند تشکیل حباب‌های گازی در مفاصل انگشت و کف دست را اثبات کنند. در واقع یک بافت پوششی سطح مفاصل بدن ما را احاطه کرده است که در اصطلاح آن را با نام کپسول مفصلی می‌شناسند. کپسول مفصلی حاوی مایعی لغزنده، مواد معدنی و گازهای مختلفی است که به کمک آن‌ها استخوان‌های بدن با حالت نرم‌تری در کنار هم حرکت می‌کنند.
زمانی که بدن انسان فعالیت‌های معمولی را انجام می‌دهد، مایع مفصلی در بدن کاهش یافته و از طرفی حجم مفصل نیز افزایش می‌یابد که در اثر این اتفاق، کاهش فشار مایع مفصلی موجب مکیدن فضای بین مفصل شده و در نتیجه، گازهای مفصل به حباب تبدیل می‌شوند. سپس حباب‌های تشکیل شده عصب‌های گیرنده بدن را تحریک می‌کنند و شما به کمک مغزتان از این اتفاق باخبر می‌شوید. تا الان متوجه شدید که چرا پس از انجام فعالیت‌های بدنی و خستگی در عضلات مایل به شکستن قولنج خود هستید.
این عمل زمانی رخ می‌دهد که مغزتان پیامی مبنی بر خستگی، درد یا حالت ناراحتی از سوی عضلات شما دریافت می‌کند و شما با شکستن قولنج یا کشش مفاصل خود به ترکاندن حباب‌های مفصلی اقدام می‌کنید. باید توجه داشته باشید که برای تشکیل مجدد حباب‌های مفصلی مدتی باید سپری شود، اما برای برخی از افراد شکستن قولنج به یک عادت بد و یک حرکت لذت‌بخش تبدیل شده و تا زمانی که صدایی از مفاصل خود ایجاد نکنند از این کار دست بر نمی‌دارند
علت عادت به شکستن قولنج چیست؟
قولنج در ناحیه گردن، دست و همچنین ستون فقرات وجود دارد و بیشتر مردم هم از انجام دادن روزانه آن لذت می‌برند. بر اساس مطالعات علمی انجام شده، علت اعتیاد مردم و همچنین حس خوشایند شکستن قولنج کشف شده است.
زمانی که شما انگشتان و مفاصل خودتان را می‌کشید، مقداری گاز کربن دی اکسید در مفاصل تشکیل می‌شود و به دنبال آن فشاری تقریباً جزئی به اعصاب داخل مفصل وارد می‌شود.
این فشار توسط دیگر اعصاب به سمت مغز فرستاده می‌شوند. مغز در این حالت باید تصمیم بگیرد که چه کاری می‌تواند انجام دهد. با رها کردن مفصل یا فشار آوردن بیشتر، قلنج یا همان حباب‌های گاز کربن دی اکسید در مفصل می‌ترکند و فشار داخل مفاصل به مقدار زیادی کاهش پیدا می‌کند.
در این هنگام مغز قبل از اینکه تصمیم مربوط به فشار وارد شده را صادر کند، با پیامی در مورد کاهش فشار در مفصل مواجه می‌شود که خود به نوعی باعث سرخوشی و راحتی فرد می‌شود.
در برخی از کتاب‌های پزشکی از عواض شکستن قولنج به حتمی بودن آرتروز، کاهش فشار عضلانی و لرزش دست و پا در سنین بالا، لرزش اندام به دلیل اختلال در ارتباط گیرنده‌ها و عضلات، کاهش تمرکز و کنترل حرکت دقیق و کاهش ثبات مفصلی اشاره شده است.
برخی از پزشکان بر این باورند که در صورت تکرار بیش از حد کشیدن مفاصل بدن، برخی از بافت‌های اطراف مفاصل نظیر عضلات، رباط‌‌ها و تاندون‌ها با آسیب‌های جبران‌ناپذیری چون عدم تمرکز روی حرکات ظریف و دررفتگی عضلات مواجه خواهند شد.
یکی از خطرناک‌ترین عوارضی که از شکستن قولنج اشاره می‌شود، آسیب به شریان‌های تغذیه‌کننده مغز و سایش تدریجی مهره‌ها است؛ چرا که با تکرار شکستن قولنج عضلات حمایت‌کننده مفاصل ضعیف شده و اختلالاتی در سیستم هوشمند حمایتی مفاصل به خصوص در ارسال پیام‌ها و واکنش سریع آن به وجود می‌آورد. بنابراین برای شنیدن صدا از گردن و ستون فقرات، از حرکت دادن ناگهانی آن‌ها جدا خودداری کنید.
مردم چرا قلنج می‌شکنند؟
بر اساس مطالعات آماری انجام شده چیزی در حدود ۵۴ درصد از مردم عادت دارند که قلنج خود را بشکنند. به جز سرخوشی جزئی که در بالا اشاره کردیم موارد زیر هم می‌تواند دلیلی برای قلنج شکستن باشد:
افزایش دامنه کاری: عده‌ای تصور می‌کنند که با شکستن قولنج دامنه کاری عضلات و همچنین مفاصل آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. این در حالی است که قولنج نه تنها دامنه را بیشتر نمی‌کند بلکه می‌تواند در گذر زمان فرد را از تحرک باز دارد.
مورد عصبی: همان‌طور که جویدن ناخن، دست لای مو کشیدن و تکان دادن پا تقریباً غیر اختیاری است، می‌توان افزود که قلنج یک رفتار غیر اختیاری است.
اضطراب شدید: برخی از مردم دوست دارند زمانی که عصبی هستند چیزی را خرد و خاکشیر کنند. صدای شنیدن قولنج به آن‌ها انقدر لذت‌بخش است که کم کم به آن اعتیاد پیدا می‌کنند.
مضرات شکستن قولنج
همین حس خوشی است که در ادامه باعث اعتیاد افراد به تکرار این کار می‌شود. برای اینکه شما از دست قلنج خلاص شوید یا عادت شکستن قولنج را فراموش کنید، بهتر است در مورد عوارض قولنج با هم صحبت کنیم، شاید شما دست از قولنج شکستن بردارید.
کشیدگی مفاصل
همان‌طور که متوجه شدید قولنج حس خوش آن به واسطه وجود و حذف فشار وارد شده به مفاصل با استفاده از آزاد و انفجار کردن گاز کربن دی اکسید در همان قسمت‌ها است. برای اینکه حباب‌های تشکیل شده بترکند و شما احساس خوشایندی داشته باشید، نیاز است که مفاصل را تا دامنه انتهایی خود بکشید که همین مورد می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
اختلالات حرکتی با شکستن قلنج
با کشیده شدن عضلات و مفاصل تا حداکثر دامنه کار، این قسمت از بدن شما به سرعت مستهلک خواهد شد به طوری که دوران کهن سالی شما با مشکلات زیاد مواجه می‌شوید. از جمله مشکلاتی که در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم، ناتوانی در حرکت و همچنین کاهش ثبات مفصلی است. با این حساب اگر خواستید قلنج بشکنید، به فکر خودتان و آینده باشید که خطر در یک قدمی شما است.
بروز آرتروز با شکستن قولنج
یکی از عوامل به وجود آورنده آرتروز در دوران کهن سالی، مفاصل آسیب دیده در سال‌های گذشته است. زمانی که شما مفاصل خودتان را به شدت مورد کشیدگی قرار می‌دهید، در برخی موارد این مفاصل دچار آسیب‌های جزئی می‌شوند که در ادامه موجب بروز مشکلات بزرگ‌تری همانند آرتروز هستند.
اگر حس می‌کنید که دست، کمر یا گردن شما قلنج دارد، بهتر است به جای فشار آوردن زیاد و انجام حرکات سریع، از ورزش‌های ساده و تمرین‌های نرمشی استفاده کنید تا مفاصلتان آرام شود.
احتمال پاره شدن رگ در شکستن قولنج
زمانی که شما گردن خودتان را به شدت برای شکستن قلنج تکان می‌دهید، ممکن است در این حرکت شدید شریان اصلی گردن دچار آسیب شود. در مواردی مشاهده شده است که با شکست قلنج، رگ گردن نیز دچار آسیب یا بروز ضایعه‌های دیگر همانند به راه افتادن لخته‌های خونی به سمت مغز می‌شوند.
برای شکستن قولنج گردن توصیه شده است که از نرمش‌های کششی مخصوص گردن استفاده کنید. مشکل دیگری که جای دارد در اینجا بحث کنیم، آسیب‌های نخاعی است.
زمانی که نخاع شما در حرکت شدید برای شکستن قولنج، پیچ و تاب برمی‌دارد، ممکن است همانند یک سانحه تصادف شدید که گردن در آن به واسطه شدت ضربه، دچار پارگی نخاع می‌شود، آسیب ببیند. علاوه بر این حرکت‌های مخصوص شکستن قلنج که همه توصیه می‌کنند، مفاصل گردن و کمر را درگیر کرده و به مرور زمان باعث آرتروز گردن می‌شود.
سایر مشکلات شکستن قولنج
علاوه بر مشکلاتی که در بالا برای شما لیست شد، شکستن قولنج یا بروز قولنج می‌تواند دلیلی برای سردردها و همچنین تاری دید باشد. در برخی موارد از افرادی کمک می گیرند که با راه رفتن روی پشت آن‌ها و وارد کردن فشار به ستون فقرات، به اصطلاح قولنج آن‌ها را بشکنند.
وارد شدن این فشار به نخاع و همچنین ستون فقران خطرناک است و می‌تواند تا سرحد قطع آن نیز پیش برود. متأسفانه زمانی که افراد عادت به شکستن قولنج پیدا می‌کنند، به دفعات و تکرارهای زیاد آن را در طول روز انجام می‌دهند که خود باعث می‌شود مفاصل به سرعت دوباره شروع به تولید گاز کربن دی اکسید در خود با واسطه تغییر طول خود آن‌ها کند.
چطور از قلنج خلاص شویم؟
همان‌طور که حدس زده‌اید برای رفع قولنج و خلاص شدن از دست آن می‌بایست شروع به ورزش کردن و انجام تمرین‌های نرمشی خاص کنید. برای شروع می‌توانید از راهنمای ما برای رفع قولنج به صورت دائمی استفاده کنید:
- هیچ وقت بدون گرم کردن شروع به ورزش نکنید.
- بعد از تمام شدن ورزش هم ناگهان بدن خودتان را برای سرد شدن رها نکنید.
- زمانی که در حال ورزش کردن هستید، آب به همراه داشته باشید از آن میل کنید.
- گاهی اوقات به آبی که میل می‌کنید مقداری نمک یا شکر اضافه کنید تا خاصیت الکترولیتی خوبی داشته باشد.
- ورزش با مدت زمان طولانی نمی‌تواند مقدار قولنج شما را تغییر دهد.
حال باید انواع ورزش‌های رفع کننده قولنج در قسمت‌های مختلف بدن را با هم بشناسیم.
ورزش‌های رفع قولنج
ما به شما چهار دسته کلی از ورزش‌ها را توصیه می‌کنیم که حتماً در مورد آن‌ها بارها و بارها در جیمیتو مقاله خواندید و اطلاعات کافی دارید اما فقط به عنوان یادآوری در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- ورزش‌های کششی: این دسته از ورزش‌ها باید به صورت مداوم و روزانه در برنامه ورزشی شما وجود داشته باشد. زمانی که اندام‌های شما کشیده می‌شوند، حالتی به‌مانند شکستن قولنج اما به صورت آهسته‌تر انجام می‌شود و به همان اندازه شادابی به همراه دارد.
- ورزش عضلانی: در برخی موارد شما دوست دارید که فشار بیشتری به مفاصل وارد کنید و عضلات را نیز در تمرین شکستن قلنج بدون ضرر وارد کنید، در این حالت انجام دادن ورزش‌های عضلانی و باشگاهی توصیه می‌شود.
- ورزش هوازی: انجام دادن ورزش‌های هوازی به‌مانند شنا کردن، دوچرخه سواری و همچنین دویدن هم مفاصل شما را به شدت درگیر کرده و از بروز قولنج و نیاز شما به شکستن آن جلوگیری می‌کند.
- یوگا: نوع دیگری از ورزش‌ها که مسلماً می‌توانند به شما در کاهش قولنج کمک کنند، ورزش‌های آرام کننده‌ای به‌مانند یوگا هستند. در صورتی که بتوانید عضلات و مفاصل خودتان را با سرعت کمتر و بهتر در طول روز حرکت دهید هیچ وقت دچار عارضه قلنج نخواهید شد.
آیا قلنج کشنده است؟
قولنج همان‌طور که در ابتدای مقاله مطالعه کردید سابق بر این به دردهای کلیوی و همچنین عضلات روده گفته می‌شد. عمدتاً قولنج مخصوص کودکان بود و در نهایت با درمان‌های خانگی کودک از شر قولنج خلاص می‌شد. علت اصلی که نوزاد دچار قولنج شکمی می‌شود، فرستادن پیغام‌های اشتباه از سوی مغز در روزهای ابتدایی تولد و انقباض شدید عضلات شکمی است.
دیر زمانی است که دلایل علمی‌تری برای هر یک از قولنج‌های شکمی و کلیوی کشف شده است و هم اکنون فقط با قولنج مفصلی سر و کار داریم. خوشبختانه تا کنون قولنج به خودی خود کسی را نکشته است اما شکستن قلنج در مواردی منجر به آسیب‌های مفصلی، عصبی مخصوصاً در قسمت ستون فقرات و قطع شدن شریان اصلی گردن شده است.
جمع‌بندی
به جای اینکه خودتان را عادت دهید هر روز قلنج بشکنید، به خودتان قول دهید روزانه تمرین‌های ورزشی خاصی را انجام دهید که در آن حداکثر مفاصل درگیر شده باشند تا از شر قولنج در امان باشید.
در گذشته به هر دردی که در قسمت‌های مختلف بدن ایجاد می‌شد، قولنج می‌گفتند و در همین رابطه، ابوعلی سینا و زکریای رازی کتاب‌هایی مختص به مفاصل و قولنج نوشته‌اند. تاریخچه کلمه قولنج به کلمه یونانی قولون (Colon) برمی‌گردد که برای دردهای پیچشی و ناراحت‌کننده شکم و اعضای مجاورش به کار می‌بردند. در گذشته در کنار هر درد بدن کلمه قولنج استفاده می‌شد برای مثال از دردهایی نظیر قولنج کلیه، قولنج کبد، قولنج روده، قولنج نوزادی برای هر دردی که علتش را نمی‌دانستند، استفاده می‌کردند.
قولنج نوزادان یا انقباض عضلات صاف بر اثر پاسخ نارس مغز نوزاد به فرآیند‌های گوارشی به وجود می‌آید و فرمان اشتباه مغز دردهای زیادی را در قسمت شکم نوزاد ایجاد می‌کند که دلیل آن هم انقباض زیاد عضلات شکم بوده و موجب گریه بدون وقفه نوزاد خواهد شد.
یکی دیگر از قولنج‌های قدیمی با نام قولنج روده معروف است که در این بیماری عضلات روده گهگاهی با گرفتگی مواجه شده و درد شدیدی را ایجاد می‌کرد. در دنیای امروزی بسیاری از بیماری‌های قولنجی گذشته با نام‌های دیگری شناخته می‌شوند و تنها قولنج عضلانی باقی مانده است.
منبع: جیمیتو
