شاید حتی یک روز دخترتان با خجالت سراغتان بیاید و بگوید توی مدرسه شنیده که همکلاسی‌هایش دربارۀ چیزی به اسم قاعدگی صحبت می‌کنند! بعضی روزها مدرسه نمی‌آیند و بعد به طرز اسرارآمیزی توضیح می‌دهند که حالشان خوب نبوده و دل‌درد داشتند. شاید هم پسر نوجوانی دارید که بعضی روزها به شدت اعتمادبه‌نفس دارد و چندم‌تر بالاتر از سطح زمین حرکت میکند و فردایش چنان حساس می‌شود که ممکن است به ترک‌های روی دیوار هم گیر بدهد! نگران نباشید؛ فرزند نوجوان شما نه بیمار است و نه به سرش زده، او فقط در آستانۀ دوران جدید، عجیب و غریب و جالب بلوغ قرار دارد.
دختر ها کی به سن بلوغ جسمی می‌رسند؟
حوالی یازده تا سیزده‌سالگی؛ اما با توجه به محل زندگی، سابقۀ خانوادگی، نوع رژیم غذایی و البته سبک زندگی، بلوغ ممکن است کمی زودتر در حوالی نه‌سالگی یا کمی دیرتر و در چهارده‌سالگی رخ دهد.
تغییرات جسمی دختران در دوران بلوغ
آغاز دوران قاعدگی، رشد قدی، رشد سینه‌ها و رویش مو در برخی نواحی بدن که قبلاً مو نداشتند، از تغییرات جسمی مهم این دوران است و به لطف تغییرات هورمونی، از جمله استروژن اتفاق میافتد. رشد قدی: این جریان، اتفاقیست که معمولاً اغلب دخترها از آن استقبال می‌کنند و حتی دنبال راه‌هایی هستند که بیشتر قد بکشند. رشد قدی در دوران بلوغ، معمولاً سریع است؛ طوری که در پایان سال اول، دخترها حدود شش تا یازده سانتیمتر بلندتر می‌شوند.
البته این رشد سریع، تا زمانی است که عادت ماهانه اتفاق نیفتاده ادامه دارد؛ چون در آن صورت، ترشح استروژن در بدن افزایش پیدا کرده و با بستن مرکز رشد استخوانی، جلوی رشد قدی را خواهد گرفت. موی زائد: برخلاف اسمش که شاید کمی ناخوشایند به نظر برسد، رشد موها در نواحی مثل پا یا زیر بغل نه عامت بیماری است و نه نشانه‌ای از یک اختلال. این موها به‌طور طبیعی، روی بدن همۀ زن‌ها رشد میکند و با انتخاب هوشمندانۀ یک روش موزدایی، می‌شود از شرشان خاص شد؛ اما قبل از هر کاری، بهتر است دربارۀ این روش‌ها با فرزندتان صحبت کنید تا مبادا او با یک انتخاب غلط، به پوستش آسیب بزند. در ضمن به دختر نوجوانتان توضیح دهید که در این دوران، یک‌دفعه دو تا چهار میلیون از غدد عرق بدن فعالیتشان را بیشتر و بیشتر می‌کنند و این یعنی او، در دوران بلوغ بیشتر از قبل عرق میکند و ممکن است بدنش بوی بدی بگیرد. پس شاید نیاز باشد بیشتر از قبل (مثلاً روزی یکبار)، دوش بگیرد و شاید بد نباشد شما که مادر هستید، روی میز او جایی هم برای محصولات ضد تعریق و دئودورانت و… باز کنید! رشد سینه‌ها: جوانه زدن و رشد سینه ها، معمولاً از نه یا ده‌سالگی شروع می‌شود. احتمالاً در این مدت، دختر شما کمی احساس درد خواهد کرد یا محل رشد سینه‌هایش، کمی حساس می‌شود که این مسئله طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
بلوغ دختران و همۀ بلایایی که سر پوست می‌آورد
دخترتان بالغ شده و پوستش جوش زده؟ گفتن این نکته که نود درصد دخترها در این دوران جوش می‌زنند، می‌تواند کمی از نگرانی دخترتان را رفع کند و یادتان باشد که استرس و اضطراب، باعث افزایش این جوش‌ها می‌شود. به وجود آمدن این دانه‌های قرمز روی پوست، نشانۀ فعالیت بیشتر غدد عرق در دوران بلوغ است که آکنه‌هایی را روی صورت، پیشانی، بالای سینه‌ها و پشت ایجاد خواهد کرد.
این جوش‌ها با نزدیک شدن به دوران عادت ماهانه بیشتر می‌شود؛ اما لازم نیست شما یا دخترتان خیلی نگران باشید؛ چون در اغلب موارد با پایان بلوغ، پوست او هم به شرایط سابقش برمی‌گردد.
بلوغ دختران و همەآثار روانی آن
۱- حساسیت بیش از حد: تغییرات دوران بلوغ، معمولاً باعث می‌شود که دخترها تا حدودی اعتمادبه‌نفس خود را دربارۀ ظاهرشان از دست بدهند، با تغییرات به وجود آمده، به‌ویژه رشد سینه‌ها چندان راحت نباشند و خجالت بکشند. در این دوران آنها معمولاً بسیار حساس‌اند و ممکن است زود از کوره در بروند یا حتی احساس افسردگی کنند.
۲- جست و جو براری هویت: بلوغ پلی است که شما را به دنیای بزرگ‌سالی می‌رساند؛ پس عجیب نیست اگر در این دوران، دختر شما دنبال پیدا کردن ویژگی‌هایی باشد که او را آدمی منحصربه‌فرد در این دنیا کند. احتمالاً در دوران بلوغ ترجیح می‌دهد، به هجای اعضای خانواده بیشتر با دوستانش وقت بگذراند؛ چون آنها هم دقیقاً همان احساسات را تجربه می‌کنند. علاوه بر این احتمالاً دختر شما، در دوران بلوغ کمی هم با اعضای خانواده دچار اختلاف نظر می‌شود؛ نه به این دلیل که دیگر شما را دوست ندارد، بلکه می‌خواهد همچون یک آدم بزرگ‌سال، استقلال بیشتری کسب کند.
۳- احساس عدم قطعیت: در دوران بلوغ، دختر شما نه بچه است و نه یک بزرگ‌سال تمام‌عیار؛ به همین دلیل ممکن است اطمینانش را دربارۀ دنیای اطراف خود از دست بدهد یا دچار نوعی احساس عدم قطعیت شود. در این دوران کمکم افکاری دربارۀ شغل، زندگی آینده، ازدواج و… در سر او پیدا می‌شود و این باعث می‌گردد که آینده کمی ترسناک به نظر برسد.
۴- نوسانات خلقی: ساعت سه بعدازظهر است و دختر شما کاملا راحت، آرام و شاد است؛ اما چند ساعت بعد، ممکن است به‌شدت ناراحت بوده یا کنترلش را از دست بدهد. طبیعی است که همۀ اینها، مربوط به نوسانات خلقی دوران بلوغ است و به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد که ربطی به اختلال روانی و… هم ندارد.
۵- توجه بیش از حد به بدن و تغییرات فیزیکی: تغییرات جسمی بلوغ، چیزی نیست که دخترها بتوانند آن را پنهان نگهدارند. همین مسئله ممکن است سرمنشأ نگرانی‌های شما باشد و باعث شود که دخترتان هم بیشتر از حد معمول، به بدنش توجه کند. شاید او تا همین شش ماه قبل به وزنش اهمیتی نمی‌داد؛ اما امروز احساس میکند که کمی چاق‌تر شده و شاید حتی به فکر رژیم گرفتن و… هم بیفتد!
عادت ماهانه در دخترها از چه زمانی شروع می‌شود؟
به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ اما معمولاً عادت ماهانه در همان سنی رخ می‌دهد که برای مادر یا خواهر بزرگتر هم ایجاد شده است. دخترها از نه تا شانزده‌سالگی، باید منتظر اولین عادت ماهانۀ خود باشند. البته اگر دختر شما چاق است یا اگر در منطقۀ گرمی زندگی می‌کنید، احتمالاً او زودتر دچار قاعدگی شود.
پسرها کی به سن بلوغ می‌رسند؟
بلوغ در پسران، معمولا از نه‌تا چهارده‌سالگی رخ می‌دهد.
تغییرات جسمی پسران در دوران بلوغ
یکی از اولین نشانه‌های بلوغ در پسرها، بزرگ شدن بیضه‌ها و به وجود آمدن موهایی است که در اطراف ناحیۀ تناسلی رشد می‌کنند. این مرحله یک تا دو سال طول می‌کشد و پس از آن، آلت تناسلی او هم رشد کرده و کمکم رشد موهای زیر بغل شروع می‌شود. در این دوران بدن پسرها، خیلی بیشتر از قبل عرق میکند و ممکن است بوی نامطبوعی بگیرد. یکی دیگر از نشانه‌های این دوران، احتلام در خواب است. به مشدن صدا، جوش زدن، جهش رشد، رشد قدی سریع و… نیز به‌مرور رخ می‌دهد.
بلوغ پسران وهمۀ آثار روانی آن
۱- پسرها در دوران بلوغ، ممکن است اضطراب و استرس شدیدی را تحمل کنند و مدام بترسند که نکند بیماری خاصی دارند یا نکند در مدرسه شکست بخورند یا دوستانشان را از دست بدهند و…
۲- خشم، یکی دیگر از احساسات شایع دوران بلوغ در پسرهاست که وقتی احساس می‌کنند شما آزادی‌هایشان را محدود می‌کنید یا از چیزی که دوست دارد محرومشان می‌نمایید، یا اگر احساس کنند که مدام در منزل، مدرسه و… سرزنش می‌شود یا اگر با او متفاوت از دیگر بچه‌ها برخورد گردد، این خشم تشدید می‌شود.
۳- افسردگی و عزت‌نفس پایین هم، ممکن است در این دوران گریبان گیر پسرها شود و مدام احساس کنند که اجتماع او را نمی‌پذیرد یا احساس پوچی نمایند.
چطور دربارۀ بلوغ با نوجوانان حرف بزنیم؟
خیلی از مادرها و مادربزرگ‌ها یادشان می‌آید که به محض بالغ شدن، یک سیلی سفت و سخت از خاله خانباجی ها فامیل خورده‌اند؛ به این بهانه که در بزرگ‌سالی زیباتر شوند! شاید امروز دیگر مادرها به دخترشان سیلی نزنند؛ اما هنوز هم عدۀ زیادی از خانواده‌ها هستند که نمی‌دانند چطور باید با بلوغ دخترشان مواجه شوند یا اصلاً چطور باید دختر دوازده سیزده ساله‌شان را برای این دوران آماده کنند تا وقتی اولین عادت ماهانه‌اش اتفاق افتاد و لباس زیرش پر از لکه‌های خون شد، از ترس سکته نکند! از طرف دیگر بخشی از این مشکل، ناشی از تغییرات روانی دوران بلوغ در پسرهاست که آنها را حساس، گوشه گیر، تحریک پذیر و حساس به انتقاد میکند. خیلی از پسرها در این دوران، مدام با خانواده مخالفت کرده و از آنها فاصله می‌گیرند و به این ترتیب، کار را برای مادر یا پدری که می‌خواهد به آنان نزدیک شوند، سخت می‌کنند. صبر کلید طایی شما در این دوران است. قبل از هر چیز، خودتان باید از تغییرات روانی دختر نوجوانتان در دوران بلوغ آگاهی داشته باشید و مهربانانه با او مواجه شوید. بهتر است قبل از اینکه دختر یا پسرتان دچار اولین عادت ماهانه‌اش شود یا اولین عامت بلوغ را تجربه کند، با زبان ساده دربارۀ این قضیه با وی حرف بزنید. از به کار بردن کلمات علمی، سخت و پیچیده خودداری کنید تا ذهنش را به هم نریزید.
این مطلب اولین بار در ماهنامه پیام زن به قلم مستانه تابش منتشر شده است.
