در دهه چهل و پس از ساخته شدن فیلم گنج قارون (۱۳۴۴) ساخته‌‌ی سیامک یاسمی که فیلمی مهم در آن دهه محسوب می‌شد، دیگر فیلمسازان شروع به ساخت عناوینی کاملا شبیه به این فیلم کردند. تا اینکه در اواخر این دهه و با اکران دو فیلم مهم دیگر یعنی گاو و قیصر، سینمای ایران جهش بزرگی به سمت دهه پنجاه کرد و این دهه برایش دهه پرباری بود که فیلمهای با کیفیتی تولید شد. در این مقاله گلچینی از ده فیلم برتر دهه پنجاه را قرار داده‌ایم که از دیدنشان پشیمان نخواهید شد.
۱-گوزن‌ها ۱۳۵۳
فیلم گوزن‌ها ساخته‌‌ی مسعود کیمیایی و با بازی بهروز وثوقی و فرامرز قریبیان، یکی از پر سر و صداترین فیلمهای ابتدای دهه پنجاه بود. گوزن‌ها به همراه فیلم باشو غریبه کوچک از بیضایی، عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران را از آن خود کردند. در همان ابتدا قسمت‌هایی از فیلم حذف شد اما با این وجود استقبال خوبی از طرف بیننده‌ها نسیب فیلم شد. همچنین فیلم در خرداد سال ۱۴۰۰ در جشنواره روتردام اکران شد که نسخه کامل و بدون حذفیات فیلم بود.
بهروز وثوقی، با نقش‌آفرینی در این فیلم جایزه بهترین بازیگر مرد را در سومین جشنواره جهانی فیلم تهران در سال ۱۳۵۳ کسب کرد. گوزن‌ها اقتباسی از نمایشنامه تنگنا از محمود دولت آبادی بود. مرد تحت تعقیبی به نام قدرت، به دلیل سرقت مسلحانه به خانه دوستش سید پناه می‌برد. سید مردیست که دچار اعتیاد است و همسرش در تماشاخانه کار می‌کند. قدرت، سید را تغییر می‌دهد و …
۲-سوته دلان ۱۳۵۶
سوته دلان، ساخته علی حاتمی و یکی از مهم‌ترین و دلنشین‌ترین فیلمهای سینمای ایران است. در این فیلم نیز حاتمی سعی بر اصلاح نگرش‌های غلط اخلاقی در جامعه دارد. دوربین علی حاتمی در فیلم‌هایش فرمی را ایجاد می‌کند که متفاوت با فیلمفارسی‌های هم دوره خودش است. فرمی که مطلقا متعلق به ایران است. همانطور که در فیلم طوقی این مسئله به وضوح آشکار می‌شود. در فیلم سوته دلان هم با همان فرم حاتمی سخن می‌گوید و از کشیده شدن فیلم‌اش به سمت فیلمفارسی‌ها یا فیلمهای وارداتی جلوگیری می‌کند.
سوته دلان داستان دو برادر است که یکی از آن ها دچار اختلال ذهنی می‌باشد و برادر بزرگ‌تر برای اینکه او را از سر خود باز کند، با دختر بدکاره‌ایی او را آشنا می‌کند که منجر به اتفاقات زیادی برای برادر کوچکت‌تر می‌شود.
۳-رگبار ۱۳۵۱
رگبار اولین فیلم بلند از بهرام بیضایی محسوب می‌شود. فیلم با امکانات محدود ساخته شد، اما از کیفیت کار کم نکرد و مورد ستایش قرار گرفت. هرچند در گیشه موفق نبود اما بهترین فیلم بیضایی قلمداد می‌شود. مارتین اسکورسیزی درباره فیلم می‌گوید: حال و هوای فیلم من را یاد بهترین چیزهایی انداخت که در فیلمهای نئورئالیستی ایتالیایی دوست دارم و داستان زیبایی یک قصه باستانی را دارد.
فیلم ماجرای یک مثلث عشقی در یک محله فقیر نشین است. معلمی به نام اقای حکیمی (پرویز فنی‌زاده) پس از اخراج یکی از شاگردانش، با خواهر شاگرد به نام عاطفه (پروانه معصومی) روبرو و به او علاقه‌مند می‌شود. همچنان قصاب محله نیز خاطرخواه عاطفه است.
۴-طبیعت بی‌جان ۱۳۵۴
طبیعت بی‌جان، فیلمی از سهراب شهید ثالث است که فیلمنامه را هم خود به نگارش درآورده است. اصولا شهید ثالث فیلمساز دغدغه‌مندی بود و آثارش خالی از بازیگران حرفه‌ای، موسیقی، میزانسن‌های شلوغ و لحظات دراماتیک است. همچون فیلم قبلی‌اش (یک اتفاق ساده) زیستن و روزمرگی را به تصویر می‌کشد. طبیعت بی‌جان اثری متفاوت و مهم در تاریخچه موج نو ایران قلمداد می‌شود. اثری هنری در سینمای مفلوک قبل از انقلاب و دومین اثر از یک فیلمساز آوانگارد.
داستان فیلم به این شرح است که: پیرمردی به همراه همسرش در یک برهوت زندگی می‌کند و وظیفه‌اش محافظت و جا به جایی ریل است. تا اینکه نامه‌ای به دستش می‌رسد که خبر از بازنشستگی او می‌دهد.
۵-دایره مینا ۱۳۵۳
دایره مینا دومین فیلم رنگی داریوش مهرجویی بود. فیلمنامه اقتباسی از داستان نمادگرایانه‌ای به نام آشغالدونی نوشته‌ی غلامحسین ساعدی است. فیلم در سال ۱۳۵۳ ساخته شد اما توقیف شد و پخشش چهارسال به تاخیر انجامید. پرداختن به موضوعات جدید و جسورانه در فیلم تحسین منتقدان را در پی داشت. از طرفی دیگر استفاده از بازیگر فیلمفارسی در یک فیلم روشنفکری و عملکرد خوب بازیگر نیز از جمله حواشی اکران فیلم بودند.
داستان فیلم از این قرار است که پسری از یک روستا پدر بیمارش را به شهر می‌آورد تا معالجه شود. اما پسر ساده است و گول چند نفر می‌خورد و اتفاقات عجیب و غریبی برایش رقم می‌خورد.
۶-صادق کرده ۱۳۵۱
صادق کرده فیلمی به کارگردانی و نویسندگی ناصر تقوایی است. ناصر تقوایی اغلب در فیلم‌هایش به موضوعاتی در جامعه می‌پردازد که قابل تامل هستند. اخلاق عمده مضمون مورد استفاده در فیلمهای او است و برای این کارگردان اهمیت زیادی دارد.
صادق (سعید راد)، مشهور به صادق کُرده، در مسیر جادهٔ اندیمشک به اهواز با همسرش (آتش خیر) قهوه‌خانه‌ای را اداره می‌کند. شبی در غیاب صادق یکی از دوستان او که رانندهٔ کامیون است به قهوه‌خانه می‌آید و پس از هتک حرمت به همسر صادق ناخواسته او را به قتل می‌رساند.
۷-داش آکل ۱۳۵۰
داش آکل فیلمی به کارگردانی و نویسندگی مسعود کیمیایی است. این فیلم اقتباسی از داستانی به همین نام از کتاب سه قطره خون صادق هدایت است. فیلم اگرچه نتوانسته است آنچنان که باید و شاید به رمان نزدیک شود, اما فیلمی قابل قبول با بازی‌های خوب است که کیمیایی آن را ساخته است.
خلاصه داستان: داش‌آکل لوطی مشهور شیرازی است که خصلت‌های جوانمردانه‌اش او را محبوب مردم ضعیف و بی‌پناه شهر کرده‌است. اما کاکارستم که گردن‌کلفتی ناجوانمرد است و به همین سبب، بارها ضرب شست داش آکل را چشیده، به شدت از او نفرت دارد و در پی فرصتی است تا زهرش را به داش آکل بریزد و از او انتقام بگیرد.
۸-اسرار گنج دره جنی ۱۳۵۳
اسرار دره جنی فیلمی از ابراهیم گلستان است و بر اساس کتابی است که خودش آن را نوشته است. فیلم انتقادی به سیاست‌های شاه بود و پس از اینکه در جشن دو هزار و پانصد ساله به نمایش در آمد توقیف شد و هرگز دیگر بر روی پرده سینما نرفت.
علی (پرویز صیاد) کشاورزی است که به هنگام شخم زمین اش به گنجی بزرگ دست می‌یابد. او پنهانی و به تکرار مقداری از اشیاء گنج را برای فروش به شهر می‌برد، و به زودی زندگی مجللی برای خود فراهم می‌کند.
۹-شازده احتجاب ۱۳۵۳
شازده احتجاب، فیلمی از بهمن فرمان‌آرا و برگرفته از رمانی به همین نام از هوشنگ گلشیری است. شازده احتجاب فیلم مهمی در سینمای موج نو ایران محسوب می‌شود. فیلمنامه با همکاری کارگردان و نویسنده رمان به نگارش درآمده است و موفق هم عمل کرده است. یک فیلم با رگه‌های سوررئال که به خوبی مخاطب را با خود به خاطرات شازده می‌کشاند.
داستان فیلم از این قرار است که م بعنوان یک تماشاکر با احوالات یک شازده قاجاری به کند و کاو خاطراتش در یک شب تا صبح می‌پردازیم. از دوران طفولیت تا بزرگسالی وی در چند فلش بک و فلش فوروارد روایت می‌شود، تا دلیل حال نابه سامان‌اش را متوجه شویم.
۱۰-گزارش ۱۳۵۶
گزارش فیلمی به کارگردانی و نویسندگی عباس کیارستمی است، و از اولین آثار سینمایی مهم‌اش در کارنامه‌اش محسوب می‌شود. فیلم به نحوه مدرنیزاسیون شدن طبقات متوسط جامعه می‌پردازد. نگاهی که چه طبقات مدرن و چه متوسط را از حل مشکلاتشان ناتوان می‌داند.
داستان فیلم زندگی کارمندی را به نام محمد فیروزکوهی را نشان می‌دهد که در یک مهمانی به همراه همکارانش درگیر یک اتفاق می‌شود که زندگی زناشویی او را نیز تحت شعاع قرار داده است.
این ده فیلم از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین فیلمهای دهه پنجاه و سینمای ایران بودند، که دیدنشان خالی از لطف نیست و فیلمهای متفاوت و با کیفیت‌تری نسبت به دهه چهل محسوب می‌شوند. اگر فیلمهای معرفی شده را دیده‌اید، نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید و اگر عنوان دیگری مد نظرتان است هم حتما در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
