هر چند وقت یک بار فیلمی می‌آید و باعث می‌شود ما به چیزی که هرگز نداشته‌ایم فکر کنیم. برای مثال آیا تا به حال به اتومبیل آن هم از نوع کلاسیکش علاقه داشته‌اید؟! یا اینکه آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که استانداردهای زیست محیطی در طول سال‌ها چگونه در انواع خودروها تغییر کرده است؟ قطعاً نه. حالا شخص استیون سودربرگ با فیلم حرکت ناگهانی ممنوع، راهی پیدا کرد تا داستانی در مورد خودروسازان را به مجرمان پیوند دهد؛ آن هم با فرم آثار نوآر سینمای کلاسیکِ هالیوود. به طور کلی جدیدترین اثر سودربرگ شبکه‌ای از رمز و راز، تنش و جنایت را در خود جای داده است. در ادامه با بررسی و نقد فیلم No Sudden Move همراه ویجیاتو باشید.
استیون سودربرگ دوست دارد با ژانر، سبک و تکنولوژی بازی کند. در طول دهه گذشته، او با ساخت فیلم‌های کاملاً متفاوت این حرف را اثبات کرده است. برای مثال او شخصی است که جدا از فیلم‌های استودیویی چون سه گانه سرقتی «اوشن»، با یک آیفون فیلمی ترسناک و روانشناختی ساخته، بنابراین بی دلیل نیست که او را استاد بازی با ژانر، سبک و تکنولوژی‌های مختلف می‌دانند.
از نظر کاربرد ژانر، استیون سودربرگ شاید غیر قابل پیش بینی ترین فیلمساز آمریکایی از زمان بیلی وایلدر باشد. چرا که او بیش از هر فیلمساز دیگری که امروز کار می‌کند، با ژانر‌های گوناگون خود را سرگرم کرده است. حالا فیلم «حرکت ناگهانی ممنوع» جدیدترین کار سودربرگ، اثری پُر دیالوگ با بازیگران تمام ستاره است که ما را به یاد کارهای کوئنتین تارانتینو می‌اندازد. با این حال فیلم جدید استیون سودربرگ یک تریلر جنایی مستحکم با انعکاس سینمای کلاسیک دهه پنجاه هالیوود و البته نمایی از آثار سینمای اسکورسیزی است که در ساختار طرح اصلی‌اش با یک هیجان جنایی بازی می‌کند که با پیچ و تاب‌های غیرمنتظره‌ای همراه است. در ادامه به بررسی بخش‌های مهم فیلم خواهم پرداخت.
آشنایی با خلاصه داستان…
خلاصه داستان «حرکت ناگهانی ممنوع» به شرح زیر است: داستان فیلم طیف گسترده‌ای از شخصیت‌ها را دنبال می‌کند که در نهایت همه در یک طرح جمع می‌شوند. فیلم حرکت ناگهانی ممنوع که در سال ۱۹۵۴ و در شهر دیترویت جریان دارد، متمرکز بر گروهی از مجرمان کوچک است که برای سرقت آنچه فکر می‌کنند یک سند ساده است، استخدام شده‌اند. وقتی نقشه آن‌ها به طرز وحشتناکی اشتباه پیش می‌رود، جستجوی آنان برای یافتن شخصی که استخدامشان کرده و اینکه هدف نهایی او چه بوده، این افراد را با طبقات مختلف شهری که به سرعت در حال تغییر است درگیر می‌کند…
نگاهی به سبک فیلم «حرکت ناگهانی ممنوع»
در روزهای شکوه هالیوود قدیم یا همان عصر طلایی، با احترام ترین فیلمسازان، کارگردانانی بودند که رویکردی کاملاً کارگونه و دارای چارچوب به اثرشان داشتند. این اصطلاح اکنون خیلی کاربرد ندارد، اما در گذشته و در دوران سینمای کلاسیک، این اصطلاح به کارگردانانی گفته می‌شد که می‌توانستند بدون زحمت از یک ژانر به ژانر دیگری بپرند، و کار موثر مورد نیاز خودشان را دنبال کنند. حالا استیون سودربرگ یکی از اندک فیلمسازانی است که می‌تواند با این اصطلاح در این روزهای هالیوود برچسب گذاری شود. میزان کار بی‌وقفه او (علی رغم چندین تلاش برای بازنشستگی) و نرخ موفقیت تقریباً ثابت آثارش، سودربرگ را به یکی از بهترین نیروهای قابل اعتماد در هالیوود مدرن تبدیل کرده است.
حالا فیلم «No Sudden Move» جدیدترین اثر سودربرگ هرچند او را به دوران اوج خود که تولید فیلم برنده اسکار یعنی «Traffic» بود باز نمی‌گرداند؛ اما آخرین اثر او، یک نوآر سرقتی است که به شدت به لحن کمدی تاریک نزدیک است. با این اوصاف، این اثر بدون شک خوش فرم ترین و سرگرم‌کننده ترین چیزی است که او در سال‌های اخیر ساخته است. به طور کلی بازگشت او به ژانری که در آن احساس راحتی می‌کند، حس خوبی برای تمام مخاطبان دارد. فیلم «حرکت ناگهانی ممنوع» برداشتی شیک از فیلم‌های کلاسیک نوآر است که با تمام قراردادهایی که از این ژانر انتظار دارید پُر شده است.
برای مثال ما در این فیلم شاهد آسمان همیشه ابری، جنایت، رمز و راز، کارآگاهان کج و معجوج، انسان‌های بی‌گناه و از همه مهمتر، یک مک‌گافین به سبک فیلم «The Maltese Falcon» یا «شاهین مالت» ساخته جان هیوستن هستیم که به شکل یک سند مرموز شخصیت‌های جهان جنایتکاری فیلم را به هم وصل می‌کند. بنابراین، سبک و فرم فیلم حرکت ناگهانی ممنوع دارای یک وضعیت پرتنش و در عین حال پیچیده است که فقط سودربرگ می‌تواند به خوبی از پس اجرای آن برآید. از طرف دیگر، در سبک کلاسیک سودربرگ، آنچه در ابتدا مانند یک ادای دین جزئی به سینمای کلاسیک، آن هم در جلوه‌های فنی کار چون فیلمبرداری و نورپردازی‌ها خلاصه می‌شود، به سرعت خود را به عنوان چیزی بسیار مهم تر نشان می‌دهد.
در واقع طرح مجرمانه، سبک و پیچیدگی داستانِ فیلم فقط یک جلوه برای تفسیر اجتماعی پیام پنهان در متن اثر است. پیامی که در این کار، گویای تبانی شرکتی خودروسازان به شکل وسیع در گذشته کشور آمریکا است. این پیام فیلم مطلبی است که به آرامی، در کنار روایت اصلی و در سایه سبک نوآر کار روایت می‌شود. با این اوصاف، فرم و شکل فیلم «حرکت ناگهانی ممنوع» نشان می‌دهد که شخص سودربرگ به عنوان کارگردان به سراغ هر ژانری که برود، می‌تواند خون تازه‌ای به درون آن تزریق کند و اساساً آن ژانر را جوان سازی کند؛ آن هم بدون اینکه در هیجانات کلاسیک هالیوود که مخاطبان را به خود جلب می‌کند، مصالحه کند.
عملکرد استیون سودربرگ به عنوان کارگردان اثر چگونه است؟
استیون سودربرگ علاوه بر کار به عنوان کارگردان، با استفاده از نام مستعار معمول خود مسئولیت فیلمبرداری و تدوین این اثر را نیز خودش بر عهده داشته است. بنابر همین موضوع، اکثر قاب‌های فیلم واضح هستند و سودربرگ از نور طبیعی برای برانگیختن پرتره‌ای ریز و واقع گرایانه از شهر دیترویت در اواسط قرن ۲۰ استفاده می‌کند، البته باید توجه داشت که در بسیاری از قاب‌های عریض کیفیت تکنیکی چشم ماهی وجود دارد که باعث ایجاد تحریف در قسمت‌های انتهایی تصاویر می‌شود. گرچه این تکنیک روی روایت تأثیر منفی نمی‌گذارد، اما وقتی فیلم را تماشا می‌کنید، این سبک فیلمبرداری اغلب حواس شما را پرت خواهد کرد.
گذشته از این، فیلم کیفیت بصری فوق العاده‌ای دارد و اساساً ریخت و پاش زیادی در پس زمینه اثر وجود ندارد. در واقع منظور من این است که کارگردانی و طراحی صحنه به گونه‌ای است که گذشته از اتومبیل‌ها و برخی لباس‌های کلاسیک، مابقی محتویات صحنه خیلی خودنمایی نمی‌کنند. به طور کلی پرتره سودربرگ از دهه ۱۹۵۰ آمریکا این احساس را در بیننده زنده می‌کند که انگار فیلم او برداشتی از کتاب مطرح «جاده انقلابی» نوشته ریچارد ییتس است؛ کتابی که در آن رویای آمریکایی به شکل سرسختی به چالش کشیده شده بود.
از طرف دیگر همانند تلاش‌های قبلی و موفق سودربرگ برای ساخت یک نئو نوآر، حرکت ناگهانی ممنوع نیز با استفاده درست از ابزار ژانرش تبدیل به یک نسیم ملایم برای مخاطب می‌شود. این فیلم همچنین از موسیقی متن بسیار خوبی نیز برخوردار است. موسیقی این فیلم توسط دیوید هلمز، دوست و همکار باسابقه سودربرگ تولید شده است. این دو سابقه همکاری ۲۳ ساله با یکدیگر دارند. نت موسیقی متن این کار که از سبک جاز الهام گرفته شده، مانند هر موسیقی متن عالی دیگر، به اندازه کافی خوب است که می‌توانید به طور مستقل از فیلم آن را گوش کنید، اما در داخل اثر، این موسیقی یک پیشرفت عالی به عناصر پُر رمز و راز فیلم اضافه می‌کند.
آیا فیلمنامه کار تأثیر مثبتی بر جریانات فیلم دارد؟
فیلمنامه نگارش شده توسط «Ed Solomon» که پیش از این آثار شاخصی چون «بیل و تد» و «مردان سیاه‌پوش» را در کارنامه خود داشته، دارای یک تفسیر اجتماعی است که در دل آن ظرافت‌های کوچکی وجود دارد. برای مثال فیلمنامه «حرکت ناگهانی ممنوع» به طرز ماهرانه‌ای موفق می‌شود چند قرارداد سینمای نوآر را در این فیلم بشکند. یکی از آن‌ها استفاده هوشمند از مک‌گافین است که در سینمای نوآر نیز به فراوانی دیده می‌شود؛ مک‌گافین اصطلاحی است که آلفرد هیچکاک از آن برای توصیف شیئی استفاده می‌کند که فقط برای جلو بردن طرح است و هیچ ارتباط واقعی فراتر از آن برایش وجود ندارد. حالا در فیلم سودربرگ فرض بر این است که این مک‌گافین یک سند است که به بازی ناپاک شرکت‌های خودروسازی مرتبط می‌شود، اما در پرده سوم فیلم با تحولاتی که در فیلمنامه به وجود می‌آید، همین مک‌گافین ساده به یک انتقاد اجتماعی برجسته تبدیل می‌شود که پیامدهای آن پس از پایان داستان نیز کماکان احساس می‌شود.
فیلمنامه این اثر جدا از ظرافت‌های ذکر شده، دارای نقد نژادپرستی و نقد سیستم حاکم بر سیاست‌های آمریکا است. به طور کلی فیلمنامه این اثر با روشی ظریف، به نژادپرستی ذاتی آمریکایی‌ها حمله می‌کند. برای مثال اشاره به موضوع نوسازی شهری که منجر به تصرف زمین سیاه‌پوستان توسط دولت شده، یکی از این موارد است. جالب است بدانید بسیاری از فیلم‌های نوآر تمثیلی برای ماهیت فاسد سرمایه داری هستند، اما «حرکت ناگهانی ممنوع» فیلمی است که به راستی معتقد است نقد در لفافه برای ترسوها است. بنابراین فیلمنامه مثبتِ این کار، هوشمندانه و با قدرت بر علیه فساد اجتماعی و اداری واکنش نشان می‌دهد. با این اوصاف فیلمنامه این اثر سینمایی تأثیر مثبتی بر جریانات فیلم دارد.
البته باید توجه داشت اجراهای تیم بازیگری پُر ستاره فیلم نیز کمک شایانی به فیلمنامه کار کرده است. برای مثال اجرای دیوید هاربر در این فیلم، با وجود این که ما را به یاد نقش دیوید اچ میسی در فارگو می‌اندازد، اما بازهم در نوع خود عالی است. در طول فیلم یک سکانس جالب وجود دارد که شخصیت هاربر باید با حالتی غیر عادی با رئیس خود درگیر شود، در طول این سکانس اجرای هاربر یک کلاس عالی در اجرای بازی‌های طنزآمیز مضطرب است، اما همچنین این اجرا به فیلمنامه کار کمک می‌کند تا فیلم موثر باشد.
حرف آخر
فیلم حرکت ناگهانی ممنوع با داشتن یک تیم بازیگری فوق العاده که شامل دون چدل، بنیسیو دل تورو، برندان فریزر، ری لیوتا، مت دیمون، جولیا فاکس، دیوید هاربر، کایران کالکین، امی سیمیتز، جان هام و … است، لحظات بسیار خوشی را برای بیننده خودش فراهم می‌کند. شاید این اثر فیلمی نباشد که در آن آدمهای بد شکست بخورند و آدمهای خوب برنده شوند، اما فرمول و سبک آن فضایی سرگرم کننده را برای مخاطب فراهم می‌کند. بنابراین در پایان می‌توان گفت: حرکت ناگهانی ممنوع بهترین فیلم سودربرگ در سال‌های اخیر است که نباید دیدن آن را از دست دهید.
