المپیک به‌عنوان بزرگ‌ترین آورد‌گاه رویداد‌های ورزشی و ویترینی مهم و تاریخی برای نمایش برترین ورزش‌کاران دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و طبیعتا در دنیای سینما هم فیلم‌های تحسین‌شده‌ای بوده‌اند که داستان‌‌هایشان از دل این رویداد مهم بیرون آمده است. فیلم‌های مثل «مونیخ» محصول ۲۰۰۵ به کارگردانی استیون اسپیلبرگ، «من تونیا هستم» محصول ۲۰۱۷ به کارگردانی کریگ گیلسپی و «ریچارد جول» محصول ۲۰۱۹ به کارگردانی کلینت ایستوود، به این دلیل که به حوادث حول مسبقات المپیک پرداخته‌اند، همگی با تحسین منتقدان مواجه شده‌اند و اقبال عمومی را در پی داشته است.
با این حال، رویداد المپیک از دریچه‌ی لنز‌های غیرداستانی و فیلم‌های مستند هم به تصویر کشیده شده است. مستند‌هایی بوده‌اند که با اتفاقات پیرامون المپیک سر‌و‌کار داشته‌اند که با تحسین منتقدان همراه شده‌اند و کسانی که سراغ داستان‌های واقعی درباره‌ی ورزش‌کاران المپیک را می‌گیرند، لازم نیست جای دیگری دنبالش بگردند. در آستانه‌ی برگزاری مسابقات المپیک، نگاهی انداخته‌ایم به ۱۰ مستند برتر ورزشی درباره‌ی این رویداد که باالاترین امتیاز را از وب‌سایت IMDb گرفته‌اند.
۱۰. از نگاه هشت نفر (Visions of Eight)
- محصول: ۱۹۷۳ / کشور آمریکا
- کارگردان (ها): میلوش فورمن، کلود لولوش، یوری اوزروف، مای زترلینگ، کن ایچیکاوا، جان شلسینجر، آرتور پن، میشل فلگهار
- امتیاز متاکریتیک: ـــ
- امتیاز راتن تومیتوز: ۵۷ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶٫۵ از ۱۰
«از نگاه هشت نفر» یکی از قدیمی‌ترین مستند‌ها درباره‌ی المپیک است که نخستین بار در سال ۱۹۷۳ به شکل تلفیقی از هشت مستند کوتاه که توسط هشت کارگردان مختلف ساخته شده بود، به نمایش درآمد. در میان کارگردانان این مستند، نام فیلم‌سازانی بزرگی مثل میلوش فورمن، آرتور پن و جان شلسینجر به چشم می‌خورد که هر یک از این افراد روی وجه متفاوتی از المپیک تابستانی ۱۹۷۲ مونیخ تمرکز کرده‌اند و آن را به تصویر کشیده‌اند.
گرچه شاید برخی از افراد احساس کنند که قالب مستند کمی ناجور است، مشخصه‌ی منحصر‌به‌فرد کارگردانی هر بخش از این مستند این امکان را فراهم کرده است که رویداد المپیک از دریچه‌ی چشم‌انداز‌های مختلفی به تصویر کشیده شود.
۹. من بولت هستم (I Am Bolt)
- محصول: ۲۰۱۶ / کشور انگلیس
- کارگردان (ها): بنجامین ترنر، گیب ترنر
- امتیاز متاکریتیک: ۶۴ از ۱۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۶ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۱ از ۱۰
این مستند انگلیسی داستان یوسین بولت را روایت می‌کند، دونده‌ی افسانه‌ای جامائیکایی که با زمان ۹٫۵۸ ثانیه در دو ۱۰۰ متر، رکورد سریع‌ترین انسان در تاریخ بشریت را در دستان خود دارد. این فیلم به بطن حوادث زندگی این مدال‌آور المپیکی می‌رود. ورزش‌کاری که ۸ مدال طلای المپیک را در کارنامه‌ی پرافتخار خود دارد.
گرچه به نظر می‌رسد که این مستند خیلی تازه است تا بتواند نمایشی بی‌طرفانه از این ورزش‌کار داشته باشد، این مستند اقدامی ستودنی را درباره‌ی کار‌‌هایی انجام می‌دهد که باعث می‌شود تا ورزش‌کاری بی‌تکراری مثل بولت به چنین سطح از مهارت و آمادگی برسد و دست‌نیافتنی باشد. در این مستند ورزش‌کاران پرآوازه‌ی دیگری مثل سرنا ویلیامز، آسافا پاول و پله هم از یویسین بولت افسانه‌ای می‌گویند.
۸. فراتر از محدودیت (Over the Limit)
- محصول: ۲۰۱۷ / کشور لهستان، آلمان، فنلاند و فرانسه
- کارگردان: مارتا پروس
- امتیاز متاکریتیک: ۹۱ از ۱۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۴ از ۱۰
«فراتر از محدودیت» داستان مارگاریتا مامون را روایت می‌کند، ورزش‌کار روسی و کسی که به‌عنوان یکی از برترین ژیمناست‌های ریتمیک دنیا شناخته می‌شود. در حالی که او خودش را برای المپیک آماده می‌کند، او باید یاد بگیرد که به مشکلات روانی فایق آید تا بتواند در بالاترین سطح ممکن که همانا مسابقات المپیک است، رقابت کند.
این مستند که ساخته‌ی قوی و تأمل‌برانگیزی است، با فیلم‌هایی مثل «قوی سیاه» محصول ۲۰۱۰ به کارگردانی دارن آرونوفسکی مقایسه می‌شود که به دلیل نمایش واقعی از اثراث روانی ایدئال‌گرایی است. این فیلم از نشان‌دادن زخم‌ها و توهین‌های بی‌رحمانه نمی‌هراسد که باید ورزش‌کارانی مثل مامون و دیگران تحمل کنند تا بتوانند به افتخار دست پیدا کنند.
۷. با بازوان کشیده (With Drawn Arms)
- محصول: ۲۰۲۰ / کشور آمریکا
- کارگردان: گلن کاینو، افشین شهیدی
- امتیاز متاکریتیک: ـــ
- امتیاز راتن تومیتوز: ـــ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۴ از ۱۰
یکی از نمادین‌ترین لحظات در تاریخ ورزش، موقعی است که تامی اسمیت و جان کارلوس برای حمایت از حزب پلنگ سیاه طی بازیهای المپیک ۱۹۶۰ مکزیکو‌سیتی دست‌‌های مشت‌کرده‌ی خود را بالا بردند. در این مستند، تامی اسمیت نگاهی به گذشته و آن لحظه‌ی تاریخی دارد و اینکه از آن زمان تاکنون چه اثراتی بر او و ورزش دنیا داشته است.
«با بازوان کشیده»، جست‌وجویی قدرتمند از نژاد‌پرستی است که مردمان سیاه‌پوست با آن در دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی مواجه بودند و اینکه چگونه از آن زمان تاکنون تغییر یافته است. همچنین این فیلم نگاهی متفاوت و فوق‌العاده دارد به لحظه‌ای که می‌تواند تا ابد در ذهن مردم نقش ببندد.
۶. ۱۶ روز افتخار (۱۶Days of Glory)
- محصول: ۱۹۸۵ / کشور آمریکا
- کارگردان: باد گرینسپن
- امتیاز متاکریتیک: ـــ
- امتیاز راتن تومیتوز: ـــ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۶ از ۱۰
«۱۶ روز افتخار» نگاهی بدون تعصب به بازیهای المپیک تابستانی ۱۹۸۴ در شهر لس‌آنجلس دارد. این فیلم که نسخه‌ها با کات‌های متفاوتی از ۲٫۵ ساعت تا ۶ ساعت دارد، نگاهی جهان‌شمول به بازیهای المپیک و محیط پیرامون آن در زمان برگزاری‌اش دارد.
این مستند به دلیل تصویر عمیقش از رویداد المپیک و جهان در سال ۱۹۸۴، بسیار قوی و تأثیرگذار است. در واقع این مستند یک کپسول زمانی و حافظه‌ای تاریخی از سال ۱۹۸۴ است که بی‌نظیر است و بسیاری از مستند‌های بعد از خودش را تحت تأثیر قرار داده است.
۵. سلام نظامی (Salute)
- محصول: ۲۰۰۸ / کشور استرالیا
- کارگردان: مت نورمن
- امتیاز متاکریتیک: ـــ
- امتیاز راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۶ از ۱۰
مثل مستند «با بازوان کشیده»، این مستند هم به تصویر نمادین سلام نظامی حزب پلنگ سیاه می‌پردازد. با این حال، به جای روایت داستان دو دونده‌‌ای که مشت‌های خود را بالا بردند، این مستند داستان پیتر نورمن، دونده‌ی سفید‌پوست استرالیایی را روایت می‌کند که در تصویر مشخص است و دست خود را بالا نبرده است.
این مستند به این دلیل که به زندگی نورمن بعد از این اتفاق می‌پردازد، بسیار تأثیرگذار است. گرچه او از این دو مرد حمایت کرده است و حتی پوشیدن دست‌کش سیاه را به این دو نفر پیشنهاد داده است، به دلیل بالانبردن دستش توسط جامعه‌‌ی استرالیا طرد شد و فعالیت حرفه‌ای او هیچ‌گاه به حالت سابق خود بازنگشت.
۴. یک روز در سپتامبر (One day in September)
- محصول: ۱۹۹۹ / کشور انگلیس
- کارگردان: کوین مک‌دونالد
- امتیاز متاکریتیک: ۸۲ از ۱۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز:۹۷ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۸ از ۱۰
«یک روز در سپتامبر» روایتی از قتل ۱۱ ورزش‌کار اسرائیلی توسط تروریست‌ها در جریان مسابقات المپیک ۱۹۷۲ مونیخ است. وقایع این روز با یک سری فیلم‌های آرشیوی و مصاحبه‌‌ها بیان می‌شود که شامل مصاحبه‌ای با جمال الجاشی تروریست دخیل در این حادثه است.
با روایتی بحث‌برانگیز و ناراحت‌کننده، «یک روز در سپتامبر» نگاهی غم‌انگیز به یکی از بزرگ‌ترین تراژدی‌های جهان ورزش دارد. این مستند هیچ ابایی ندارد که افراد خاطی را که اقداماتشان منجر به مرگ ورزش‌کاران اسرائیلی شد، انتقاد شد.
۳. سقوط (The Fall)
- محصول: ۲۰۱۶ / کشور انگلیس
- کارگردان: دنیل گوردون
- امتیاز متاکریتیک: ـــ
- امتیاز راتن تومیتوز:ـــ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۸ از ۱۰
یکی از جالب‌توجه‌ترین اتفاقاتی که در المپیک تابستانی ۱۹۸۴ رخ افتاده است، وقتی است که زولا باد و ماری دکر در مسابقه‌ی دو امدادی ۳۰۰ متر با یکدیگر برخورد کردند که مصدومیتی جدی را برای این دو ورزش‌کار در پی داشت. «سقوط» داستان این دو زن را روایت می‌کند و اینکه این برخورد، چگونه ادامه‌ی زندگی این دو زن ورزش‌کار را تحت تأثیر قرار داده است.
این مستند هم روایتی قدرتمند از این است که چگونه اتفاقی نابه‌هنگام در زندگی یک ورزش‌کار می‌تواند ادامه‌ی فعالیت حرفه‌ای او را به کلی تغییر دهد. به علاوه، این مستند نشان می‌دهد که چقدر یادآوری گذشته و اشاره به آن مهم است تا بتوان با آینده کنار آمد.
۲. ایکاروس (Icarus)
- محصول: ۲۰۱۷ / کشور آمریکا
- کارگردان: برایان فوگل
- امتیاز متاکریتیک: ۶۸ از ۱۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز:۹۲ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷٫۹ از ۱۰
دوپینگ‌کردن یکی از پربحث‌ترین موضوعات دنیای ورزش است و مستند «ایکاروس» به این موضوع می‌پردازد که این اقدام تا چه اندازه در ورزش دوچرخه‌سواری رایج است. در حالی که این مستند دوپینگ‌کردن را بررسی می‌کند، هم‌زمان استفاده‌ی گسترده‌ی کاروان المپیک کشور روسیه از مواد نیروزا به جنجالی تمام‌نشدنی تبدیل می‌شود. البته باید اشاره‌ای هم داشت به اسطوره‌ی دنیای دوچرخه‌سواری لانس آرمسترانگ که با رسوایی دوپینگ او در سال ۲۰۱۲ و افشا‌شدن این اقدام او، تمام مقام‌های کسب‌شده توسط او از جمله ۷ مقام قهرمانی متوالی تور دو فرانس از او پس گرفته شد.
این مستند روایتی هیجان‌انگیز و تأثیرگذار از جرم و جنایت واقعی در دنیای ورزش است و به‌خوبی این موضوع را بررسی می‌کند زیرا در هر قدمی که برمی‌دارد، پیش‌بینی‌نا‌پذیر است. این یک اثر عالی از روزنامه‌نگاری و گزارش تحلیلی است که هیچ ابایی از افشای حقیقت ندارد و به هر قیمتی این کار را انجام می‌دهد.
۱. تیم رویایی دیگر (The Other Dream Team)
- محصول: ۲۰۱۲ / کشور آمریکا و کشور لیتوانی
- کارگردان: ماریوس مارکویسیوس
- امتیاز متاکریتیک: ۶۹ از ۱۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز:۸۸ از ۱۰۰
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸٫۴ از ۱۰
در حالی که تیم ۱۹۹۲ بسکتبال آمریکا به‌عنوان یکی از برترین تیم‌‌ها در تاریخ ورزش شناخته می‌شود، تیم بسکتبال ۱۹۹۲ کشور لیتوانی نگاه‌ها را به سمت خود خیره کرده است. «تیم رویایی دیگر» وقایع پیرامون تیم لیتوانی را در مسابقات المپیک طی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نشان می‌دهد.
«تیم رویایی دیگر» نگاهی فوق‌العاده به تقاطع سیاست‌های ورزش و دنیای واقعی دارد. در حالی که این بازیکنان در بالاترین سطح در حرفه‌ی خود رقابت می‌کنند، این مستند نگاهی با چشم باز به اثرات تغییراتی دارد که طی این رقابت‌ها در کشور لیتوانی رخ می‌دهد.
منبع: Screen Rant
