بیماری‌های تیروئید یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز در جمعیت عمومی و نیز افراد دیابتی است. به منظور فهم رابطه دیابت و بیماری‌های تیروئید ضروری است در مورد تیروئید اطلاعاتی داشته باشیم.
تیروئید چیست؟
تیروئید غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار گرفته است. این غده با ترشح هورمون‌های تیروئید T4-T3 در جریان خون، روی سوخت و ساز (متابولیسم) قلب، کبد، عضله و دیگر اندام‌های بدن تأثیر می‌گذرد لذا افزایش یا کاهش این هورمون‌ها اکثر اندام‌های بدن را درگیر می‌کند.
بیماری‌های شایع تیروئید کدامند؟
کم کاری تیروئید: شایع‌ترین اختلال تیروئید، کم کاری این غدد است. شیوع کم کاری تیروئید در افراد بالغ حدود ۷ درصد می‌باشد. شیوع کم کاری تیروئید در افراد دیابتی بیشتر از افراد غیر دیابتی و در زنان بیشتر از مردان است. علائم کم کاری تیروئید با طول مدت و شدت بیماری، سن بیمار و… رابطه دارد و عموماً می‌تواند باعث خستگی، افزایش وزن و کاهش تمرکز شود. در زنان این مشکل ممکن است باعث اختلالات قاعدگی، نازایی، سقط و.. شود. شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید در دنیا، کمبودید است ولی در ایران و مناطقی که کمبودید شایع نیست، اختلال خود ایمنی که به آن «هاشیموتو» گفته می‌شود، مهم‌ترین علت کم کاری تیروئید است.
پرکاری تیروئید: به ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئید در جریان خون، «پرکاری تیروئید» گفته می‌شود و در زنان ۹ برابر مردان است. پرکاری تیروئید بسته به شدت بیماری، سن و طول مدت بیماری ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد و عموماً می‌تواند باعث «طپش قلب، کاهش وزن قابل توجه، گر گرفتگی، تعریق شدید و لرزش دستان» شده و در سنین باروری زنان اختلال قاعدگی و نازایی به وجود آورد. این پدیده در سنین یائسگی ممکن است با علائم یائسگی مشابه باشد. شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید در افراد جوان‌تر، بیماری خود ایمنی است که به آن «گریوز» گفته می‌شود و در سنین بالاتر، گره‌های تیروئیدی مهم‌ترین علت پرکاری تیروئید هستند.
رابطه دیابت و بیماری‌های تیروئید
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، شیوع بیماری‌های تیروئیدی در افراد دیابتی بیشتر از افراد عادی است. در دیابتیهای نوع ۱ که خود یک بیماری خود ایمنی است دیده شده گاهی تا ۳۰ درصد بیماران دچار بیماری‌های خود ایمنی هستند. شیوع بیماری‌های تیروئیدی بخصوص کم کاری تیروئید، به دلایل نامعلوم، حتی در دیابتیهای نوع ۲ که بیماری خودایمنی نمی‌باشد نیز شایعتر از افراد عادی است.
اثر بیماری‌های تیروئید بر کنترل دیابت
از آنجا که تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن می‌باشد لذا اختلالات آن ممکن است بر کنترل قندخون تأثیر بگذارد. پرکاری تیروئید: این پدیده معمولاً باعث افزایش قند و افزایش دوز انسولین در افراد دیابتی می‌شود لذا در دیابتی‌هایی که بدون هیچ توضیح مشخص دچار کاهش وزن، افزایش قندخون و بالا رفتن دوز انسولین می‌شوند باید آزمایشات تیروئید به عنوان یکی از علل درخواست شود. افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر بیماری‌های عروق کرونر قلبی و نارسایی قلبی قرار دارند و پرکاری تیروئید می‌تواند باعث تشدید علائم قلبی، درد قفسه سینه، افزایش ضربان قلب و تشدید علائم نارسایی قلبی در افراد دیابتی شود. در افراد مسن مبتلا به دیابت، پرکاری تیروئید ممکن است باعث تشدید پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی گردد. کم کاری تیروئید: این پدیده بندرت باعث تغییرات شدید در کنترل قندخون می‌شود اگر چه با افزایش طول عمر انسولین در بدن ممکن است نیاز به انسولین کاهش یابد. همچنین کم کاری تیروئید می‌تواند باعث افزایش چربی‌های خون در افراد دیابتی و در نتیجه، افزایش خطر سکته‌های قلبی و مغزی گردد. بارداری، دیابت و اختلالات تیروئید: در افراد دیابتی، شیوع اختلالات تیروئید در بارداری سه برابر شایعتر است و در تمام زنان باردار دیابتی بخصوص دیابت نوع،۱ باید اختلالات تیروئید مورد بررسی قرار گیرد.
بیماری‌های تیروئید را چگونه تشخیص دهیم؟
تشخیص پرکاری و کم کاری تیروئید با آزمایش خون میسر است لذا تمام دیابتیهای نوع ۱ بعد از تشخیص دیابت و در صورت طبیعی بودن، هر یک تا دو سال باید از نظر تیروئید مورد ارزیابی قرار گیرند. دیابتیهای نوع ۲ بخصوص خانم‌های مسن نیز بهتر است به صورت دورهایی از نظر تیروئید بررسی شوند. همین‌طور در افرادی که دچار تغییرات شدید قندخون می‌شوند و یا دیابتی‌هایی که علائم پرکاری یا کم کاری تیروئید دارند نیز بررسی تیروئید ضروری است.
این مطلب اولین بار در فصلنامه پیام دیابت به قلم دکتر مجتبی ملک منتشر شده است.
