غدۀ تیروئید یکی از غدد داخلی است که پروانه‌ای شکل است و در قسمت جلو و پایین گردن قرار دارد. وظیفۀ غدۀ تیروئید ساخت هورمون تیروئیدی است. هورمون تیروئید به انرژی بدن و عملکرد مغز، قلب، عضلات و سایر ارگان‌های بدن کمک می‌کند. حاملگی بر عملکرد تیروئید تأثیر می گذارد و حتی می‌تواند باعث تغییر سایز آن شود. شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید در بارداری بیماری خود ایمنی هاشیموتو است. درمان ناکافی مادری که قبلاً دچار کم کاری تیروئید بوده، یا درمان بیش از حد مادری که دچار پرکاری تیروئید بوده، می‌تواند در بارداری باعث ایجاد کم‌کاری تیروئید شود. عوارض کم‌کاری تیروئید در زنان باردار به صورت کم‌خونی، درگیری عضلانی (ایجاد درد و ضعف در عضله،) نارسایی قلبی، پره اکلامپسی و اکلامپسی (مسمومیت حاملگی،) اختلالات جفت، وزن پایین نوزاد و خونریزی پس از زایمان دیده می‌شود. این عوارض بیشتر در موارد شدید به وجود می‌آید و در موارد خفیف علامتی ندارد. در نوزاد هورمون تیروئید نقش اساسی در رشد جنین دارد. کم‌کاری شدید تیروئید در مادر اگر درمان نشده باشد، می‌تواند باعث اختلال رشد مغز در جنین باشد، به‌خصوص در کسانی که کمبودید دارند، این حالت بیشتر دیده می‌شود.
البته اختلالات خفیف در رشد مغز جنین در مواردی که مادر کم‌کاری خفیف دارد هم دیده می‌شود، بنابراین بهتر است مادران آزمایش تیروئید را زمانی که تمایل به بارداری دارند یا در ماه‌های نخست بارداری هستند، به‌خصوص کسانی که عامل خطر ابتلا به بیماری تیروئید را دارند، انجام دهند. اگر خانمی مبتلا به کم‌کاری تیروئید باشد، حتماً باید قبل از بارداری از کنترل تیروئید خود اطمینان داشته باشد و بلافاصله پس از بارداری هم آزمایش تیروئید انجام دهد. میزان نیاز به هورمون تیروئید در بارداری حدود پنج تا پنجاه درصد افزایش می یابد، حتی گاهی لازم است مقدار دارو دو برابر شود، بنابراین باید مصرف دارو هم با نظر پزشک افزایش یابد. درمان کم‌کاری تیروئید قرص لووتیروکسن است که در بارداری هم مصرف آن بلامانع است. در طی بارداری آزمایش تیروئید باید هر شش تا هشت هفته کنترل شود. اگر مقدار لووتیروکسین تغییر داده شد، باید چهار هفته بعد آزمایش انجام شود. معمولاً پس از زایمان مقدار دارو به میزان قبل از بارداری خواهد رسید. باید دقت کرد که مصرف ویتامین‌ها، آهن و کلسیم با مصرف قرص لوتیروکسین حداقل سه تا چهار ساعت فاصله داشته باشد.
برای پیشگیری از عوارض کم‌کاری تیروئید باید به نکات زیر توجه کرد:
- همۀ خانم‌هایی که تمایل به بارداری دارند، به‌خصوص کسانی که عامل خطر بیماری تیروئید را دارند، از نظر تیروئید آزمایش شوند.
- زمانی که به علت کم‌کاری تیروئید تحت درمان هستند، باید قبل از بارداری از طبیعی بودن آزمایش تیروئید اطمینان حاصل کنند.
- در بارداری میزان دارو نیاز به تغییر دارد که این کار باید تحت نظر پزشک انجام گیرد.
افراد در معرض خطر کم کاری تیروئید در طی بارداری
- افرادی که در مناطق با ید پایین زندگی می‌کنند.
- کسانی که سابقۀ فامیلی بیماری تیروئید دارند.
- سابقۀ شخصی وجود آنتی بادی مثبت بر ضد پراکسیداز، داشتن گواتر، سن بالای ۳۰ سال، دیابت نوع یک، سابقۀ رادیوتراپی سر و گردن، سابقۀ زایمان زودرس سقط، سابقۀ چندقلویی، چاقی شدید (BMI بیشتر از،)۴۰ نازایی، سابقۀ عمل تیروئید و سابقۀ مصرف داروهایی مانند آمیودارون و لیتیوم.
- خوشبختانه در حال حاضر همۀ نوزادان از نظر بیماری تیروئید در بدو تولد بررسی می‌شوند و موارد کم‌کاری تیروئید شناسایی و تحت درمان قرار می‌گیرند.
- از نظر رژیم غذایی مصرف سبزی‌های سبز مانند اسفناج و کاهو مفید است. مصرف میوه‌هایی مانند توت‌فرنگی، بلوبری و تمشک -که سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند- توصیه می‌شود.
- غذاهای حاوی ویتامین دی و امگا ۳ باید مصرف شوند. این غذاها شامل ماهی سالمون، تخم مرغ، مغز گردو، تخم کتان و قارچ است. لبنیات باید به میزان کافی مصرف شود. مصرف آجیل ازجمله بادام درختی، گردو، تخم کدو و تخم کتان به عنوان میان وعده توصیه می‌شود. از مصرف غذاهای گواترزا مانند انواع کلم، سویا و شیر سویا پرهیز شود، همچنین مصرف احشا مانند کبد و کلیه -که پر از اسیدهای چرب هستند- باید محدود شود.
این مطلب اولین بار در نشریه هدیه مهر به قلم دکتر زهرا عباسی رنجبر منتشر شده است.
