کودکان در حین صرف غذا می توانند رفتارهایی همانند لج کردن، غذا نخوردن، شکایت کردن، گریه کردن، زدن به در و دیوار، همکاری نکردن، راه رفتن بی هدف، اذیت کردن، داد زدن، ناله کردن، پاسخ سربالا دادن، پرت کردن ابزار غذا و رد کردن غذا داشته باشند. در بسیاری از جوامع تغذیه مترادف با مراقبت است. لغت Nurture به زبان انگلیسی به معنی پرورش، تربیت، تغذیه، غذا، پروردن و بزرگ کردن است.بی شک برای رشد و تکامل طبیعی شیر خواران و کودکان خردسال هم باید نیازهای اساسی جسمی (تغذیه، بهداشت، پوشاک، سرپناه، ایمنی) را تأمین کرد و هم باید نیازهای روانی، اجتماعی (عاطفی) آنها برآورده شود.
شیوه های رفتاری مادر در زمان غذا دادن به کودک
مادر در زمان تغذیه کودک باید به نیازهای تغذیه ای او توجه داشته باشد، احساس استقلال کودک را در خوردن غذا برآورده سازد؛ عکس العمل مناسب و یک نواختی در مقابل رفتارهای کودک ابراز کند، ذائقه او را به انواع مواد غذایی عادت دهد و محیطی سرشار از محبت، صمیمیت و به دور از جنجال در زمان غذا خوردن فراهم کند، می تواند در تغذیه کودک خود موفق باشد. اگر کودکی با گریه و جیغ خواسته خود را به مادر تحمیل کند، این رفتار در کودک درونی می شود. چنانچه مادر نیز رفتار کودک را با استفاده از ابزار گریه تقویت کند احتمال این که رفتار مذکور در دفعات بعد تکرار شود، زیاد است. در این ارتباط دو جانبه اگر مادر نسبت به گریه کودک بی توجهی کند یا توجه او را به موضوع دیگری جلب کند، احتمال قطع گریه وجود خواهد داشت و پیامدهای نامطلوب به دست نمی آید. منطقی و معقول بودن رفتار والدین در مقابل درخواست های کودک موجب ایجاد رفتارهای یکنواخت می شود. کودک هم دچار سردرگمی نخواهد شد. گاهی اوقات، والدین با توجه به شرایط روحی و روانی خود هر بار در مقابل درخواست معین کودک، رفتاری را نشان می دهند که با رفتار قبل متفاوت است. این رفتارهای متفاوت، کودک را دچار سردرگمی میکند و ممکن است شیوه غذاخوردن او را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
رفتارهای کودک
کودکان در حین صرف غذا میتوانند رفتارهایی همانند لج کردن، غذا نخوردن، شکایت کردن، گریه کردن، زدن به در و دیوار، همکاری نکردن، راه رفتن بی هدف، اذیت کردن، داد زدن، ناله کردن، پاسخ سربالا دادن، پرت کردن ابزار غذا و رد کردن غذا داشته باشند. همچنین مواردی از قبیل خوردن غذا با دست، خوردن غذا با قاشق، نشستن آرام در کنار سفره، پذیرفتن بسیاری از انواع غذاها و دادن پاسخ به درخواست های مادر از انواع رفتارهای مناسب از سوی کودک هستند
نکات مهم رفتاری در تغذیه کودک
کودک باید در زمان خوردن غذا در وضع راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا بتواند براحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد. این کار موجب می شود ریخت و پاش کودک کم تر شود. بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. در صورت شکستن ظرف ممکن است کودک احساس یأس کند یا والدین عصبانی شوند. قاشق نباید زیاد گود باشد و لیوان نیز باید به اندازه ای باشد که کودک به راحتی آن را بگیرد. والدین باید توجه کنند که خوردن سوپ برای کودک سخت است، ولی اگر کمی قوامآن غلیظ باشد کودک می تواند آن را با قاشق بخورد. رنگ مواد غذایی می تواند در اشتهای کودک و علاقه او به غذا تأثیر بگذارد. خوردن غذاهایی با رنگ های سبز، نارنجی و زرد برای آنها جالب است. برای این کار میتوان از سبزیجات برگ سبز، هویج و… استفاده کرد. دادن وقت کافی در زمان صرف غذا بسیار مهم است. باید از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد. بی علاقه گی کودک را نسبت به یک ماده غذایی بپذیریم و یک ماده خوراکی دیگر را جایگزین آن کنیم. همچنین غذا خوردن در یک ساعت معین، ممکن است موجب تحریک اشتهای کودک شود. خستگی کودک مهم ترین عامل از بین بردن اشتهای اوست. بهتر است بعد از استراحت، به کودک غذا داده شود. کودکان در یک محیط آرام بهتر غذا می خورند. مشاجره، بلند کردن صدای رادیو و تلویزیون و همچنین رفت وآمد زیاد حواس کودک را پرت می کند و تمایل او به غذا خوردن کم می شود.دادن غذای یکنواخت و تکراری موجب بیزاری کودک میشود. حتی اگر غذایی که مورد علاقه کودک است، پشت سر هم و تکراری به کودک داده شود او از خوردن آن امتناع می کند. هنگامی که رفتار کودک نادرست است، باید عکس العمل ثابت نشان داد؛ برای نمونه اگر بشقاب یا قاشق یا غذا را پرت کرد نباید گاهی اوقات خندید و گاهی تنبیه کرد بلکه باید رفتاری را در پیش گرفت که کودک احساس کند، کار خوبی انجام نداده است.
آرامش در محیط غذاخوری
در صورتی که کودک مایل است با دست غذا بخورد، نباید ممانعت کرد. استفاده از قاشق برای کودک نوپا ضرورت دارد، ولی ممکن است نیاز به کمک داشته باشد. کودک نوپا نیاز به مکان خلوت برای خوردن غذا دارد، چون مدت تمرکز او کوتاه است یعنی صدای بلند رادیو، تلویزیون یا رفت وآمد خواهر و برادر و یا مشاجره ممکن است توجه او را از خوردن غذا منحرف کند. اشتهای کودک مانند خلق و خوی او متغیر است. بهتر است روزی که کودک اشتهای کم تری دارد و کم غذا می خورد، ً پافشاری نشود که حتما غذایش را تمام کند. قدرت تقلید کودک در این سن زیاد است و رفتارهای اعضای خانواده (خواهر، برادر یا والدین) را تقلید میکند، از این رو نباید افراد خانواده رفتار نامتناسب در هنگام غذا خوردن داشته باشند. کودک دوست دارد با غذا بازی کرده و ریخت و پاش کند، بنابراین نباید انتظار داشت کودک، آداب غذا خوردن را رعایت کند. کودک نوپا فقط ۵ تا ۱۰ دقیقه حالت نشستن را تحمل می کند و به طور معمول قبل از اتمام غذا، سفره را ترک کرده و دوباره بازمی گردد.
اصول رفتار با کودک ۳ تا ۵ ساله
باید کودک را با غذاهای مختلف آشنا کرد. بهتر است غذای جدید را ابتدا یک فرد بزرگ تر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد. نباید میان وعده ها آن قدر زیاد باشد که کودک نتواند غذای اصلی را بخورد بویژه در مصرف مواد قندی، شیرینی، شکلات و تنقلات کم ارزش نباید زیاده روی کرد چرا که ممکن است موجب فساد دندان، سوء تغذیه یا چاقی کودک شود. عادت کودک به مصرف میوه به عنوان میان وعده بسیار مفید است. در صورتی که کودک تمایلی به خوردن غذای جدید نشان نداد میتوان او را تشویق کرد که کمی از آن را بچشد، بو و حتی لمس کند این کار درک کودک را از غذا با حس های بویایی، چشایی و بینایی تقویت و پذیرش غذای جدید را برای او راحت تر می کند. البته بهتر است غذای جدید در زمانی به کودک داده شود که به طور کامل گرسنه است.
این نوشته اولین بار در ماهنامه کودک منتشر شده است.
