«آیا بمب روی سرمان خواهند انداخت یا خیر؟»، این سوالی است که در عصر اتمی در قلب نگرانی های مردم غرب و شرق وجود داشت. این پارانویای فراموش نشده که به دنبال توسعه بمب های هسته ای فرا رسید و در حالی که نوادگان انسان های آن دوران ممکن است به خاطر پیشرفت های تکنولوژیک این موضوع مهم را نادیده گرفته باشند اما تهدیدهای تئوریک نابودکننده ترین سلاح ها هنوز هم وجود دارد. در حالی که بسیاری نسبت به خطر بمب های هسته ای ویرانگر بی حس شده اند، سینما همواره نگاه خود را از این موضوع دور نگه نداشته است. با طلوع دوره رقابت اتمی، ساخت انفجار وار فیلم هایی آغاز شد که به عواقب فیزیکی و روانی جنگ های هسته ای پرداختند و انسان را به تفکر در مورد ظرفیت ترسناک بشر در نابودی خود در یک چشم به هم زدن وا داشتند. این فیلم ها اعتماد به نفس بیش از حد، تحقیر و ترس هایی را به تصویر می کشد که در نتیجه وجود چنین سلاح های مرگباری بوجود آمد. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ فیلم برتر تاریخ سینما در مورد سلاح های هسته ای و ترس از آن ها آشنا کنیم.
۱۰- The China Syndrome (جیمز بریجز، ۱۹۷۹)
در جریان دیدار از یک نیروگاه اتمی در کالیفرنیا، گروهی خبرنگار حادثه ای را کشف می کنند که نگرانی امنیتی بزرگی در مورد این نیروگاه ایجاد می کند. این خبرنگاران که از ماهیت مرگبار این خطر آگاهند سعی می کنند همه را از خطر بالقوه این مشکل امنیتی آگاه کنند. تریلر The China Syndrome به کارگردانی جیمز بریجز تضمین کننده این است که شما را هر لحظه از روی صندلی تان بلند کند. با ستارگان شناخته شده ای مانند جین فوندا، جک لمون و مایکل داگلاس، فیلم The China Syndrome از قدرت ستارگی کافی برای روشن کردن یک نیروگاه هسته ای کوچک برخوردار است. اگر چه داستان این فیلم در یک دنیای تخیلی شکل می گیرد اما گام های واقعی که می توانند به یک فاجعه بزرگ هسته ای منجر شوند را مورد بررسی قرار می دهد. این فیلم که بیشتر یک تریلر رئال است تا یک داستان علمی تخیلی، خطر فجایع هسته ای را بسیار نزدیک به ما نشان می دهد و این که چطور باید از وقوع آن جلوگیری کنیم.
۹- Hiroshima Mon Amour (آلن رنه، ۱۹۵۹)
این کلاسیک متعلق به موج نو سینمای فرانسه با سکانس های اکشن یا افکت های ویژه مربوط به انفجارهای اتمی ارتباطی ندارد اما شوک های بعد از فاجعه هسته ای را به خوبی به نمایش می گذارد. امانوئل ریوا در فیلم Hiroshima Mon Amour در نقش یک بازیگر فرانسوی ظاهر شده و ایجی اوکادا نیز نقش یک معمار ژاپنی را بر عهده دارد و یک گفتگوی طولانی مدت بین این دو تمرکز اصلی فیلم را به خود اختصاص می دهد. داستان فیلم در هیروشیما و پس از جنگ جهانی دوم روایت می شود و در جریان داستان عاشقانه خود نشان می دهد که چطور تمام طول زندگی یک نسل می تواند تحت الشعاع تنها یک حادثه هولناک و ویرانگر باشد. فیلم Hiroshima Mon Amour یک بررسی مدیتیشن وار از تاثیرات اعمال ویرانگر انسان بر خود است. در حالی که فیلم بر مالیخولیای گذشته تمرکز دارد، به آینده ای روشن تر بدون ترس از یک فاجعه هسته ای دیگر چشم دوخته است و بعد از دهه های طولانی که از ساخت آن می گذرد هنوز هم قدرت احساسی تاثیرگذار و قابل توجهی دارد.
۸- The Miracle Mile (استیو دو ژارنات، ۱۹۸۸)
بعد از اینکه یک مرد معمولی اهل لس آنجلس به شکل تصادفی محتویات یک تماس تلفنی را می شنود، خود را در جایگاهی ناخوشایند برای نجات انسان از نابودی می بیند. صدای داخل این تماس تلفنی از یک حمله قریب الوقوع هسته ای در یک ساعت آینده خبر می دهد و قهرمان آینده ما دلایلی برای باور کردن به واقعی بودن این هشدار دارد. به کمک خدمتکاری که همین امروز صبح با او آشنا شده، شخصیت اولی فیلم The Miracle Mile از هر دقیقه باقیمانده برای از بین بردن شانس وقوع این فاجعه هولناک استفاده می کند. اغلب در فیلم ها، ماشه اتفاقات هسته ای توسط بوروکرات ها و سیاسیون در خفا کشیده می شود اما The Miracle Mile این قدرت را در اختیار یک شهروند معمولی قرار می دهد. آنتونی ادواردز نقش شخصیت قهرمان داستان را بازی می کند که سرنوشت لس آنجلس به او بستگی دارد و تلاش او برای نجات جان انسان ها بدون کمک پول و قدرت چیزی است که اضطراب و نگرانی را تشدید و شخصی می کند.
۷- I Live In Fear (آکیرا کوروساوا، ۱۹۵۵)
آکیرا کوروساوا فیلمساز افسانه ای ژاپن در این درام کلاسیک توجه خود را معطوف به موضوع ترس از سلاح های هسته ای می کند. تمرکز اصلی او به طور ویژه روی تاثیرات روانشناختی اضطراب ناشی از حمله های هسته ای بر مردی است که زندگی اش در نتیجه تصوراتش در مورد یک تهدید هسته ای قریب الوقوع زیر و رو می شود. در فیلم I Live In Fear توشیرو میفونه، همکار همیشگی کوروساوا، نقش کیچی ناکاجیما را بازی می کند، یک تاجر مسن که ترس از جنگ هسته ای چنان او را درمانده کرده که برای محافظت از خود و خانواده اش دست به کارهای باورنکردنی می زند.
او که مصمم به شروع یک زندگی تازه در مزرعه ای در برزیل است با موانع بسیاری روبرو می شود از جمله اینکه برخی از اعضای خانواده اش او را بی کفایت دانسته و قصد دارند مانع تلاش های او شوند. حتی در شرایطی که سلامت عقلی و زندگی او شروع به از هم پاشیدن می کند، ترس او بیشتر شده و عزم او برای فرار از یک جنگ هسته ای موهوم جزم تر می شود. فیلم I Live In Fear به ما نشان می دهد که چگونه زندگی شخصی افراد می تواند در اثر جنگ هسته ای نابود شود.
۶- When the Wind Blows (جیمی تی موراکامی، ۱۹۸۶)
در اینجا شاهد یک برداشت بسیار منحصربفرد و بی نقص از موضوع ترس از جنگ هسته ای هستیم. فیلم When the Wind Blows یک اثر انیمیشنی است که بر اساس کتاب های کمیک ریموند بریگز به همین نام ساخته شده اما سبک غیرمتداول آن تنها تاثیر احساسی که بر مخاطب می گذارد را بیشتر کرده و داستان آن نیز از آن جمله داستان هایی است که به احتمال فراوان فراموشش نخواهید کرد. این فیلم روی زندگی یک زوج سالخورده در مناطق روستایی انگلیس تمرکز دارد که از ترس وقوع یک جنگ هسته ای سعی می کنند خود را آماده کنند اما در حقیقت برای کاهش خطر انفجار هسته ای برای خود و زندگی شان هیچ امکانات و ابزاری ندارند. بعد از اینکه حمله اولیه به پایان می رسد، عوارض آن رفته رفته تاثیر ویرانگر خود را بر روی این زوج ساده می گذارد و فیلم به شکلی بسیار دردناک و تاثیرگذار، این اثرات را به نمایش می گذارد. انیمیشن When the Wind Blows با آهنگ های ماندگاری از دیوید بووی، راجر واترز و گروه Genesis یک کلاسیک فراموش نشدنی است.
۵- Fail Safe (سیدنی لومت، ۱۹۶۴)
این تریلر مربوط به دوران جنگ سرد در ابتدای سال های کارگردانی سیدنی لومت توسط او ساخته شد، در شرایطی که تنش بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی و امکان جنگی هسته ای بین دو کشور در بدترین شرایط خود قرار داشت. فیلم Fail Safe که بر اساس رمانی نوشته یوجین بوردیک و هاروی ویلر ساخته شده، نسخه ای بسیار جدی از اتفاقاتی است که در فیلم هجوآمیز Dr. Strangelove دیده می شود. Fail Safe فیلمی نیست که بخواهید به آن بخندید و بازی پویا و تاثیرگذار هنری فاندا، دن او هریلی و والتر متیو نیز شما را در سراسر فیلم خیره به صفحه نمایش نگه می دارد. فاندا در این فیلم نقش رییس جمهور ایالات متحده را بازی می کند که ارتشش به طور تصادفی دستور یک حمله اتمی به اتحاد جماهیر شوروی را داده است.
در حالی که برای ساقط کردن موشک شلیک شده تلاش کرده و همزمان خود را برای ادامه این جنگ در صورت نیاز آماده می کند، رییس جمهور مجبور می شود با شوروی بر سر کاهش اثرات این جنگ تصادفی توافق و چانه زنی کند. اما توافقی که او با شوروی کرده ممکن است به کشته شدن مردم منجر شود و بدین ترتیب است که رییس جمهور با فلسفه اخلاقی مشهور به مسئله تراموا مواجه می شود که بر اساس آن هر تصمیمی در یک شرایط بغرنج عواقبی داشته و امکان عدم انتخاب یک گزینه نیز وجود ندارد. فیلم Fail Safe یک فیلم پر از استرس و تنش بی نقص است که اشتباه محتمل انسانی در عصر رقابت هسته ای را به تصویر می کشد.
۴- Threads (میک جکسون، ۱۹۸۴)
فیلم تلویزیونی Threads بعد از انتشار در سال ۱۹۸۴ به معنای واقعی کلمه جهانیان را شوکه کرد. این فیلم تصویری پساآخرالزمانی از تاثیرات جنگ هسته ای را نشان می دهد و داستان خود را با دقتی گزنده و شبه مستند ارائه می کند که بیش از پیش بر ترسناک بودن ماجرا می افزاید. تاثیر فرهنگی شدید و عمیق این فیلم شاید با گذشت زمان کاهش یافته باشد اما Threads فیلمی است که هنوز هم مخاطبان را در وحشت فرو برده و به سختی تکان می دهد. داستان این فیلم در مورد درگیری هسته ای بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی است اما تمرکز اصلی فیلم در مورد تاثیرات این درگیری بر شهر کوچک شفیلد، در انگلیس است. تصویرسازی زمستان هسته ای در این فیلم بسیار واقعی و ترسناک است و تمثیل داستان از تاثیرات فرهنگی و اجتماعی چنین واقعه ای به شدت تکان دهنده است. شاید هیچ داستان هشدار دهنده ای به اندازه کافی قوی نبوده که انسان ها را از تلاش برای نابودی یکدیگر باز دارد اما هیچ فیلمی به اندازه Threads به این هدف نزدیک نبوده و شاید هیچوقت نزدیک نشود.
۳- Black Rain (شوهی ایمامورا، ۱۹۸۹)
داستان فیلم Black Rain در مورد زنی ژاپنی به نام یاسوکو است که به شکلی معجزه آسا از بمباران هیروشیما جان سالم به در می برد. اگر چه در ظاهر به نظر می رسد او صدمه ای در این فاجعه ندیده، بعد از تصمیمش برای زندگی با خانواده اش متوجه می شود آن ها از وی دوری کرده و به او اعتماد ندارند زیرا وی در معرض «باران سیاه» پس از انفجار قرار گرفته و احتمالاً با تشعشعات هسته ای مسموم شده است. یاسوکو در می یابد که وقتی پای جنگ هسته ای در میان باشد، حتی بقای فیزیکی نیز تضمینی برای داشتن یک زندگی نرمال نیست. فیلم ایمامورا فیلمی پیچیده است که نه تنها قربانی بودن بازماندگان بمباران اتمی هیروشیما را به تصویر می کشد بلکه رفتار نادرست جامعه ژاپن با کسانی که از این حادثه جان سالم به در برده بودند و در ادامه تداوم رنج آن ها در اثر این حادثه را به نقد می کشد. تراژدی که در این فیلم می بینیم چند وجهه دارد و همانند داستانش، فیلم Black Rain تاثیری قوی و پایدار بر مخاطب خود می گذارد.
۲- The Sacrifice (آندری تارکوفسکی، ۱۹۸۶)
مدت کوتاهی قبل از مرگ، آندری تارکوفسکی دیدگاه خود در مورد برخی از مسائل مهم زندگی را در آخرین فیلمش برای ما به یادگار گذاشت. در فیلم The Sacrifice، شخصیت الکساندر در روز تولدش یک درخت می کارد تا امیدها و رویاهایش برای یک آینده شاد را در رشد این درخت ببیند. اما وقتی شایعاتی در مورد یک هولوکاست هسته ای به گوشش می رسد، تردید و درماندگی جایگزین امید گذشته می شود. اگر چه الکساندر انسان باایمان و دینمداری نیست، با خدای خود عهد می بندد که اگر به نحوی این تراژدی بین المللی متوقف شود همه عزیزان خود را قربانی کند، حتی پسرش را. از تمامی فیلم هایی که در این فهرست آمده اند، The Sacrifice در واقع بالغ ترین دورنما از موضوع ترس از جنگ هسته ای را به تصویر می کشد، تا حدود زیادی به این خاطر که شخصیت اصلی فیلم در انتهای زندگی طبیعی خود قرار دارد.
نگرانی های او دیگر برای زندگی خودش نیست بلکه به نسل بعدی فکر می کند و به همین خاطر ترسی که در چهره او می بینیم ماهیت کاملاً متفاوتی دارد. با تماشای این فیلم، مخاطب ناگزیر می شود در مورد تاثیرات جنگ هسته ای بر بشر آینده نیز به تعمق بپردازد و باعث می شود نگاهی فراتر از خودخواهی و کوتاه مدت به این موضوع داشته باشیم.
۱- Dr. Strangelove (استنلی کوبریک، ۱۹۶۴)
بررسی دقیق و درست ترس از جنگ هسته ای برای موثر بودن لازم نیست حتماً جدی باشد. برای تایید این نظریه، لازم نیست جایی دیگر بروید جز اینکه به تماشای شاهکار هجوآمیز استنلی کوبریک با نام Dr. Strangelove بنشینید. این کمدی نیشدار پر از طعنه، یک نبرد جهانی ویرانگر را به تصویر می کشد که در اثر حادثه و بی کفایتی رخ می دهد. اما همزمان این فیلم به خوبی از جدی بودن موضوع خود آگاه است و از باکیفیت ترین ترفندهای طنز و کمیک به نقد ریاکاری در قدرت سیاسی به منظور فاش کردن منطق نهایی جاه طلبی هسته ای بدون احتیاط می پردازد.
در این فیلم که آن را باید شاه فیلم ها در مورد فجایع هسته ای دانست، یک ژنرال دیوانه ارتش ایالات متحده جنگی هسته ای را علیه اتحاد جماهیر شوروی آغاز می کند. رییس جمهور بهت زده این کشور مجبور است این مشکل را قبل از برخورد موشک ها با هدف و وقوع سلسله ای از حوادث هولناک تر در جهان حل نماید. پیتر سلرز بزرگ در این کمدمی سیاه هجوآمیز سه نقش را بازی می کند، فیلمی که تا زمانی که انسان به شروع جنگ معتاد باشد، مربوط و قابل درک خواهد بود. سلرز در نقش های سرگرد ماندریک، رییس جمهور مرکین مافلی و شخصیت دکتر استرنجلاو صحنه ای پس از صحنه دیگر می درخشد. جرج سی اسکات و استرلینگ هیدن نیز دیگر ستارگان این فیلم بی نقص و تحسین شده تاریخ سینما هستند.
