دهه‌ی ۳۰ یکی از دهه‌های کلیدی تاریخ سینماست و یکی از پربارترین دهه‌های آن. سینمایی که به‌آرامی از ضربات کشنده‌ی جنگ جهانی اول فارغ می‌شد و در حال شکل‌گیری بود. سینمایی که رنوآر، فورد و چاپلین در آن می‌تاختند و سینمایی که خیلی زود قرار بود دوباره و این‌بار از جنگ جهانی دوم زخم بخورد.
در لیست زیر نگاهی می‌اندازیم به ۲۰ فیلم برتر دهه‌ی ۱۹۳۰ میلادی؛ چهارمین دهه‌ی قرن بیستم.
۱. قواعد بازی (The Rules of the Game)
- محصول: فرانسه/ ۱۹۳۹
- کارگردان: ژان رنوار
- بازیگران: مارسل دالیو، ژان رنوار
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۶ از ۱۰۰
قواعد بازی تا آن موقع گران‌ترین فیلم ساخته شده در تاریخ سینمای فرانسه با بودجه‌ی ۲.۵ میلیون فرانک بود، اما بعد از انتشارش در فرانسه تبدیل به شکستی بزرگ برای رنوار شد، به گونه‌ای که او گفته است بعد از انتشار قواعد بازی مطمئن بودم یا باید سینما را کنار بگذارم یا فرانسه را ترک کنم، اما به مرور زمان قواعد بازی توانست تاثیر خودش را بر تاریخ سینما بگذارد و توسط بزرگان سینما درک شود.
داستان فیلم درباره افرادی از قشر مرفه جامعه است که در ویلایی جمع شده‌اند تا بنا بر عادت همیشگی پایان هفته را به شکار خرگوش و پرنده بپردازند. قواعد بازی با طنزی نقادانه و تلخ طبقه‌ی بورژوازی فرانسه را به چالش می‌کشد و آن را به سخره می‌گیرد.
فیلم‌نامه‌ی قواعد بازی توسط ژان رنوار و کارل کوچ نوشته شده است و تصویربرداری جاودان آن را جان باچلت برعهده داشته‌است.
بعد از این که نسخه‌ی نجات یافته‌ی قواعد بازی دوباره در سال ۱۹۴۶ بر پرده‌ها به نمایش درآمد، مخاطبان و منتقدان توانستند به شاهکار بودن آن پی‌ببرند. کلود شابرول، آلن رنه و لوئی مال ،از بزرگ‌ترین سینماگران موج نوی فرانسه، بعد از دیدن نسخه‌ی نجات یافته‌ی فیلم، رنوار را استاد خود معرفی کردند.
فیلم قواعد بازی و سبک بصری ژان رنوار بر بسیاری از فیلم‌ها و کارگردان‌های بزرگ بعد از خود تاثیر گذاشتند. استقاده از دوربین متحرک، عمق میدان زیاد و عدم استفاده‌ی زیاد از مونتاژ از شاخص‌ترین نشانه‌های سینمای رنوار هستند.
۲. روشنایی‌های شهر (City Lights)
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۱
- کارگردان: چارلی چاپلین
- بازیگران: چارلی چاپلین، ویرجینیا چریل
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۸ از ۱۰۰
- امتیاز متاکریتیک: ۹۹ از ۱۰۰
چارلی دل‌باخته‌ی دختر گل‌فروش نابینایی می‌شود و به‌دنبال به دست آوردن هزینه‌ی بهبود چشمان دختر به دنبال کارهای مختلف می‌رود. استنلی کوبریک، کارگردان نام آشنای آمریکایی، در مصاحبه‌ای با مجله‌ی سینمای آمریکایی روشنایی‌های شهر را در جایگاه پنجم بین ده فیلم مورد علاقه‌ی خود قرار داده است. هم‌چنین آندری تارکوفسکی، فیلم‌ساز مشهور روسی، هم روشنایی‌های شهر را پنجمین فیلم مورد علاقه‌ی خود معرفی کرده است. آندری درباره‌ی چاپلین گفته است: «او تنها کسی است که بدون ذره‌ای شک در تاریخ سینما ماندگار شده است. فیلم‌هایی که او به جا گذاشته است، هرگز قدیمی نمی‌شوند.»
۳. ام (M)
- محصول: آلمان/ ۱۹۳۱
- کارگردان: فریتس لانگ
- بازیگران: پیتر لوره، برونو زینر
- امتیاز راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
لانگ در نخستین تجربه‌ی خود به‌عنوان کارگردان یک فیلم ناطق، درخشان عمل می‌کند. او ترس، وحشت و تعلیق را با نگاه روانشناختانه‌ی همیشگی خود ترکیب می‌کند و در نتیجه یکی از شاهکارهای تاریخ سینما را با درخشش پیتر لوره می‌سازد. فیلم‌نامه‌ی ام را لانگ به همراه همسر خود، تئا فن هاربو، نوشت و فیلمبرداری آن را فریتز آرنو واگنر برعهده داشت.
۴. بربادرفته (Gone With The Wind)
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۹
- کارگردان: ویکتور فلمینگ
- بازیگران: ویون لی، کلارک گیبل
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۰ از ۱۰۰
- امتیاز متاکریتیک: ۹۷ از ۱۰۰
فیلم اقتباسی است از رمانی به همین نام از مارگارت میچل. بربادرفته از همان ابتدا یکی از سخت‌ترین پروژه‌هایی بود که تا آن سال‌ها تاریخ سینمای آمریکا به خود دیده است. پیش از شروع فیلمبرداری انتخاب بازیگر و انجام کاغذبازی‌های بین استودیویی دو سال وقت گرفت و درنهایت ۲۶ ژانویه ۱۹۳۹ فیلمبرداری آغاز شد.
بربادرفته که ساختش با سختی‌های زیادی همراه بود و داستان دختری تنها را در دوران جنگ داخلی آمریکا روایت می‌کرد، در نهایت توانست ۸ جایزه‌ی اسکار در بخش رقابتی و ۲ جایزه‌ی اسکار در بخش افتخاری را به دست آورد و با بودجه‌ی ۳.۸۵ میلیون دلاری به فروش ۴۰۲.۳ میلیون دلاری در سطح جهانی برسد. فروشی که اگر تورم را حساب کنیم، هم‌چنان با فاصله‌ی ۱۱ میلیارد دلاری، بربادرفته را بالاتر از تایتانیک، تبدیل به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما می‌کند.
۵. دلیجان (Stagecoach)
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۹
- کارگردان: جان فورد
- بازیگران: جان وین، اندی دواین
- امتیاز متاکریتیک: ۹۳ از ۱۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
گروهی از مسافران غریبه با یک‌دیگر هم‌سفر می‌شوند و در حین این که درون خود درگیری دارند، باید با دشمن‌های خارجی، سرخپوستان، هم مقابله کنند. درباره‌ی عظمت جان فورد کافی است به یک نقل قول از اورسن ولز اشاره کنیم: «من عاشق استادان قدیمی هستم که منظورم از آن‌ها جان فورد، جان فورد و جان فورد است.»
فورد نه تنها در کارنامه‌ی اورسن ولز بلکه در کارنامه‌ی بسیاری دیگر از کارگردان‌های بزرگ دنیا تاثیر بسزایی داشته و فیلم‌ساز محبوب بسیاری از کارگردان‌های بزرگ دنیا است. یکی از شاخص‌ترین آن‌ها آکیرا کوروساوا، فیلم‌ساز نام‌آشنای ژاپنی، است.
۶. فرشته‌ی آبی (The Blue Angel)
- محصول: آلمان/ ۱۹۳۰
- کارگردان: جوزف فون اشترنبرگ
- بازیگران: امیل یانینگز، مارلنه دیتریش
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۶ از ۱۰۰
فیلم اقتباسی است از رمان استاد اونرات از هاینریش مان. فیلم‌نامه‌ی آن را جوزف اشترنبرگ به همراه سه تن از همکاران خود نوشت و فیلمبرداری آن را کونتر ریتاو برعهده داشت. اگرچه فرشته‌ی آبی یک فیلم موزیکال است، اما نگاه خاص اشترنبرگ به انسانیت در آن بازتاب می‌یابد.
۷. جادوگر شهر از (The Wizard of Oz)
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۹
- کارگردان: ویکتور فلمینگ
- بازیگران: جودی گارلند، فرانک مورگان
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۹ از ۱۰۰
- امتیاز متاکریتیک: ۹۲ از ۱۰۰
داستان دوروتی و تلاش او برای بازگشتن به خانه داستان جدیدی نیست و در تمام هنرها از آن اقتباس صورت گرفته است، اما آن‌چه فلمینگ خلق می‌کند یکی از بهترین اقتباس‌های موجود از داستان دوست‌داشتنی ال. فرانک باوم است. شخصیت‌هایی که فلمینگ خلق می‌کند، صمیمی و دوست‌داشتنی و باوجود تلخی فراوان درونی، هم‌چنان زیبایی‌ها را می‌بینند.
۸. توهم بزرگ (Grand Illusion)
- محصول: فرانسه/ ۱۹۳۷
- کارگردان: ژان رنوار
- بازیگران: ژان گابین، اریک فون اشتروهایم
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۷ از ۱۰۰
توهم بزرگ داستان گروهی از زندانیان فرانسوی در زندان آلمان‌ها در طی جنگ جهانی اول را روایت می‌کند که هرطور شده است می‌خواهند بگریزند.
توهم بزرگ نخستین فیلم خارجی زبان است که توانست نامزد دریافت بهترین فیلم از جشنواره‌ی جوایز اسکار شود. فیلم تاثیرات فراوانی بر فیلم‌سازان معاصر و البته مردان سیاسی معاصر خود گذاشت. تاثیر فیلم بر حزب نازی آنقدر زیاد بود که جوزف گوبلز فیلم توهم بزرگ را دشمن سینمایی شماره‌ی یک مردم خواند و دستور داد تمام نسخه‌های فیلم نابود شوند.
یکی از نکات برجسته‌ی فیلم توهم بزرگ نقش‌آفرینی کارگردان بزرگ، اریک فون اشتروهایم، در نقش یک افسر آلمانی است. فیلمبرداری کار را کریستین ماتراس انجام داده است و موسیقی آن را جوزف کاسما ساخته است.
توهم بزرگ یکی از شاخص‌ترین فیلم‌های جنگی تاریخ سینما محسوب می‌شود و خبر از شکل‌گیری تدریجی سبک سینمایی رنوار می‌دهد. سبکی که قرار است بعد از متولد شدنش با فیلم قواعد بازی تمام قواعد بازی سینما را تغییر دهد.
۹. پرورش بیبی (Bringing Up Baby)
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۸
- کارگردان: هاوارد هاکس
- بازیگران: کاترین هپبرن، کری گرانت
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۳ از ۱۰۰
- امتیاز متاکریتیک: ۹۱ از ۱۰۰
پرورش بیبی یکی از بهترین کمدی اسکروبال‌های تاریخ سینما است و دومین فیلمی است که زوج هپبرن و گرانت در آن نقش‌آفرینی کرده‌اند؛ سه فیلم دیگر سیلویا اسکارلت (Sylvia Scarlett)، عید (Holiday) و داستان فیلادلفیا (The Philadelphia Story) هستند. پرورش بیبی در کنار دیالوگ‌های محکمی که گرانت و هپبرن با هم رد و بدل می‌کنند، بار احساسی و عاشقانه‌ی فراوانی را هم به مخاطب منتقل می‌کند که بدون کارگردانی درخشان هاوارد هاکس انتقال این احساس به مخاطب ممکن نمی‌شد.
۱۰. عصر جدید (Modern Times)
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۶
- کارگردان: چارلی چاپلین
- بازیگران: چارلی چاپلین، بولت گادرد
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۸ از ۱۰۰
باوجود این‌که بسیاری از کارگردان‌ها و فیلم‌سازهای بزرگ، نتوانستند از دهه‌های دوم و سوم قرن بیستم، خودشان را با پیشرفت وقف دهند و به دهه‌ی چهارم وارد شوند، اما چاپلین با پیشرفت‌ها مشکلی نداشت و اگر هم داشت، به‌قدری قدرتمند بود که با وجود دشمنی‌اش، آن‌ها نمی‌توانستند او را حذف کنند. چاپلین در عصر جدید هجویه‌ای قدرتمند علیه سرمایه‌داری را به تصویر می‌کشد و عصر جدید را به یکی از تلخ‌ترین فیلم‌های کارنامه‌ی خود تبدیل می‌کند.
منبع: the cinema archives
