اغلب ما منتظریم برخی مشکلات و بیماری‌ها را فقط در برخی افراد و آن هم در سن خاصی ببینیم. باور نمی‌کنیم ممکن است بعضی بیماری‌ها مانند «روماتیسم مفصلی» بتواند همه افراد را در هر سنی درگیر کند. این اختلال معمولاً با پیش آگهی‌هایی همراه است که اگر از آنها آگاه شویم، می‌توانیم بیماری را در مراحل اولیه شناسایی و کنترل کنیم. بخشی از این درمان، دارویی و بخش دیگر تغذیه مناسب است. این را هم فراموش نکنیم که همراه با تغییر عادت‌های غذایی و درمان دارویی، نیاز است تا برخی عادت‌ها مانند نحوه نشستن، راه رفتن و … را نیز تغییر دهیم. اما چطور؟
مفصل‌های روماتیسمی
توضیح واضحات است؛ چون همان طور که از اسم بیماری پیداست، این اختلال، مفصل یا مفصل‌ها را درگیر می‌کند. پس از آن، بیمار دچار کاهش تحرک می‌شود. این ناتوانی ناشی از سفتی، تورم و درد در مفصل یا مفصل‌هایی است که درگیر بیماری شده‌اند. معمولاً با درگیر شدن مفصل زانو یا دست، مفصل‌های دیگر نیز درگیر خواهند شد. هیچ یک از مفصل‌ها از ابتلا به این بیماری در امان نیستند. در واقع ممکن است هر لحظه یکی از آنها را درگیر کرده و سپس بیماری به مفصل‌های دیگر نیز منتقل شود. بنابراین با احساس درد یا تورم در یکی از مفصل‌ها باید هوشیار بود و هرچه زودتر برای تشخیص قطعی بیماری و درمان آن اقدام کرد.
از علامت‌ها بدانیم
گاهی این بیماری همان طور که با علائمی آغاز شده و مدتی شخص را درگیر می‌کند، بی‌سروصدا می‌رود. گاهی اما بیمار حدود یک تا دو سال با این بیماری درگیر می‌شود. در این شرایط نیز پس از طی شدن دوره درمان، مشکل برطرف می‌شود. حالت سومی هم هست و آن اینکه بیماری، هرازگاهی با عود مجدد علائم، بیمار را درگیر کرده و با درمان، علائم بهبود پیدا می‌کند. در حالت چهارم نیز بیماری تا پایان عمر باقی است و بیمار باید همواره با این مشکل مدارا کند. درنهایت اینکه ممکن است بیماری مفصل‌ها را دچار آسیب‌های شدید کرده و توان تحرکی فرد را به شدت کاهش دهد. برای تشخیص این بیماری نیاز به مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم ضروری است. البته علائم این بیماری می‌تواند شبیه به بسیاری از بیماری‌ها بوده و برای تشخیص قطعی آن، نیاز به انجام آزمایش‌های متعدد، عکس‌برداری و معاینه‌های بالینی باشد. با مشاهده علائمی به این شرح، بیماری آغاز شده و باید برای درمان آن اقدام کرد. تورم که گاهی با تغییر رنگ ناحیه مورد نظر همراه است و معمولاً ناحیه‌ای که دچار بیماری و تورم شده، قرمز می‌شود.
درد مفصل یا مفصل‌های درگیر با بیماری
کم‌تحرکی یا بی‌تحرکی اندام یا اندامی‌های مورد نظر به دلیل درد و تورم و تب که البته ممکن است تب خفیف یا شدید باشد.
روی خط خطر
نمی‌توان گروهی از افراد را به صورت خاص، در معرض ابتلا به این بیماری دانست. هر فردی می‌تواند مستعد ابتلا به روماتیسم مفصلی باشد. اما آمار ابتلا به این بیماری بین زنان بالاتر است. از طرفی احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی در دوره سالخوردگی بیشتر است. اما کودکان و نوجوانان و افراد میان‌سال نیز از ابتلا به این بیماری در امان نیستند.
بیماری از کجا می‌آید؟
بعضی معتقدند رطوبت، در تماس بودن برخی از اندام‌های بدن مانند دست و پا با آب و… علت ابتلا به این بیماری است. علت ابتلا به این مشکل هیچ یک از این موارد نیست. اینها همگی باورهای اشتباهی است که سال‌هاست آن را به عنوان دلیل ابتلا به روماتیسم مفصلی می‌دانند. هرچند دلیل ابتلا به این بیماری این نیست، اما علت اصلی ابتلا به این بیماری مشخص نیست. به نظر می‌رسد فعالیت «سیستم ایمنی بدن» علیه «بافت‌های بدن» باعث بروز این بیماری می‌شود. از طرفی عواملی مانند علل ژنتیکی، هورمون‌ها و عوامل محیطی را دلیل برای ابتلا به این بیماری می‌دانند.
درمان
همان طور که اشاره شد، درمان بیماری به دو بخش پزشکی و تغذیه‌ای نیازمند است. به همین دلیل در دو بخش مجزا نیز روند درمان را بررسی می‌کنیم.
درمان تغذیه‌ای
بیماری روماتیسم مفصلی نیز نیازمند رعایت الگوی تغذیه‌ای مناسب است. با این روش آشنا شویم.
داروی چرب:امگا ۳ همان ترکیب مهمی است که در انواع غذاهای دریایی، بذر کتان، گندم، لوبیای سویا، آجیل‌های خام و… وجود دارد. این اسید چرب مفید باعث کاهش درد و تورم مفصل‌های آسیب دیده می‌شود. استفاده از کپسول‌های حاوی این اسید چرب نیز مناسب است. اما میزان مصرف آنها باید حتماً توسط متخصص تغذیه مشخص شده باشد. مصرف این مکمل بدون تجویز پزشک یا متخصص تغذیه عوارضی را به دنبال دارد.
روغن‌های مفید: استفاده از روغن‌های مفید برای تهیه غذا به اندازه و مصرف دانه‌های روغنی حاوی این روغن‌های مفید است. مصرف تخم آفتابگردان، زیتون طبیعی، آجیل‌های خام به ویژه گردو، فندق بادام، دانه کنجد ساده، روغن زیتون همراه سالاد و… همگی می‌تواند به کاهش علائم بیماری کمک کند.
ویتامین‌ها: مصرف مواد غذایی حاوی انواع ویتامین‌ها شامل، ویتامین‌های خانواده B به ویژه ویتامین B6 و، B12 ویتامین،E ویتامین C و بتاکاروتن داروی درمان دردهای مفصلی و تورم آنهاست. این ویتامین‌ها در خوراکی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی، دل و جگر و قلوه، اسفناج، ماهی، هویج، انواع مرکبات مانند پرتقال، لیمو شیرین، لیموترش، گریپ‌فروت و… وجود دارند.
استرس‌های روانی و خوراکی: بخشی از این مشکل، ناشی از استرس‌های روانی است، همان استرس و اضطرابی که همه آن را می‌شناسیم. اما بخشی دیگر مربوط به استرس‌های وارد شده با مصرف برخی خوراکی‌هاست؛ مثلاً مصرف برخی خوراکی‌های محرک مانند ادویه‌ها، انواع غذاهای تند، فلفل، خوراکی‌های حساسیت زا مانند گوجه فرنگی، بادمجان و… می‌تواند علائم را تشدید کند. در کنار کاهش استرس‌های روانی باید مصرف خوراکی‌های استرس‌زا را نیز کمتر کنیم.
درمان پزشکی
کاهش علائم شامل تسکین درد، تورم و کاهش یا توقف روند پیشرفت بیماری از نخستین و مهم‌ترین راهکارهای درمانی است. مرحله بیماری، سلامت عمومی بیمار، شدت علائم، مدت زمان لازم برای مصرف دارو، کارایی دارو و عوارض احتمالی دارو از شاخص‌ترین نشانه‌ها برای تجویز داروست.
تغییر در روند زندگی
به بیمار آموزش داده می‌شود که چطور از مفصل یا مفاصل آسیب دیده یا در معرض آسیب محافظت کند. استراحت و فشار نیاوردن به مفصل‌ها به ویژه مفصل‌های آسیب دیده از دیگر راهکارهای درمانی است. در مواردی نیز پس از بررسی شرایط بیمار، در صورت لزوم جراحی برای درمان بیمار تجویز می‌شود. این روش درمانی معمولاً زمانی پیشنهاد می‌شود که امکان فعالیت‌های طبیعی فرد تا حد زیادی کاهش یافته باشد.
شیر دادن، مانع از بیماری
پژوهش‌ها نشان می‌دهد مادرانی که بیش از ۱۳ ماه به نوزادانشان شیر داده‌اند، ۵۰ درصد کمتر از مادرانی که هرگز به فرزندشان شیر نداده‌اند، در معرض ابتلا به روماتیسم مفصلی قرار دارند. در مادرانی که ۱۲ ماه به فرزندشان شیر داده‌اند، این احتمال به ۲۵ درصد کاهش می‌یابد.
مصرف برخی از خوراکی‌های محرک مانند ادویه‌ها، انواع غذاهای تند، فلفل، خوراکی‌های حساسیت زا مانند گوجه فرنگی، بادمجان و… می‌تواند علائم روماتیسم مفصلی را تشدید کند. بنابراین توصیه می‌شود مبتلایان به این بیماری در کنار کاهش استرس‌های روانی، مصرف خوراکی‌های استرس‌زا را نیز کمتر کنند.
این مطلب اولین بار در دو ماهنامه سلامت به دکتر شاداب خسرو شاهی منتشر شده است.
