بیماری‌های مزمن به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات بهداشت عمومی جهان امروز در نظر گرفته می‌شوند. دیابت یکی از مهم‌ترین اختلالات متابولیکی است که در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است و منجر به هیپرگلیسمی مزمن (افزایش قند خون) و درنتیجه افزایش آسیب به اندام‌های بدن می‌شود. یکی از انواع اصلی دیابت، دیابت بارداری (GDM) است. دیابت بارداری به شرایطی گفته می‌شود که افزایش قند خون برای اولین بار در طی دوران بارداری دیده شود. این بیماری معمولاً بین هفته‌های ۲۴ و ۲۸ بارداری ظاهر می‌شود. نوزادان متولدشده از مادران مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر ماکروزومی یا بزرگی بیش از حد، افت قند خون پس از تولد، زردی و افزایش خطر ابتلا به انواع اختلالات متابولیک و چاقی در بزرگ‌سالی هستند. همچنین زنان مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در مراحل بعدی زندگی خود هستند.
چگونه سالم غذا خوردن به ما کمک خواهد کرد؟
رژیم غذایی صحیح در دوران بارداری اهمیت بسیار زیادی دارد، چراکه رشد و سلامت نوزاد در گرو سلامت و تغذیه صحیح مادر است. رژیم غذایی مناسب برای دیابت بارداری شامل مصرف طیف متنوعی از غذاهای سالم است.
این رژیم حاوی مقدار کافی از تمام گروه‌های غذایی اعم از غ لات، سبزیجات، میوه‌ها، لبنیات، پروتئین و چربی‌های سالم است.
مادر باردار باید یک رژیم غذایی سالم را برای دستیابی به اهداف زیر رعایت کند:
- تأمین تغذیه مناسب برای مادر و جنین در حال رشد
- کنترل میزان قند خون با هدف دستیابی به سطح قند خون در محدوده‌ی طبیعی
- دستیابی به تغییرات مناسب وزن در طول دوران بارداری
چه غذاهایی باید مصرف کنم؟
کربوهیدرات
غذاهای حاوی کربوهیدرات به گلوکز تبدیل می‌شوند و برای تأمین انرژی بسیار مفیدند.
برای کمک به تنظیم میزان قند خون خود لازم است غذاهای حاوی کربوهیدرات را در سه وعده‌ی غذایی اصلی و دو تا سه میان وعده در روز تقسیم کنید، همچنین اجتناب از مصرف مقدار زیاد کربوهیدرات در یک وعده، مصرف کربوهیدرات پیچیده و غنی از فیبر، ترکیب کربوهیدرات با پروتئین یا چربی سالم، مصرف صبحانه حاوی کربوهیدرات پیچیده و پروتئین (مثل نان سنگک با پنیر) و اجتناب از حذف وعده‌ها و میان وعده‌ها همگی به کنترل قند خون کمک می‌کنند.
غذاهای حاوی کربوهیدرات پیچیده -که باید در رژیم غذایی مادر گنجانده شوند- شامل موارد زیر است:
- نان و غ لات کامل و سبوس دار تهیه‌شده از آرد گندم کامل مثل نان جو، سنگک، بربری، ماکارونی و برنج قهوه‌ای
- سبزیجات غیر نشاسته‌ای مثل لوبیا سبز، کاهو، گوجه و اسفناج
- بعضی از سبزیجات نشاسته‌ای مثل نخودفرنگی و هویج
- بعضی میوه‌ها مثل توت‌فرنگی، تمشک، آلبالو، گریپ‌فروت، هلو، خربزه، طالبی، گلابی، آلو، پرتقال، کیوی، سیب و هلو
- بعضی حبوبات مثل نخود، لوبیا و عدس
چربی
همیشه سعی کنید میزان چربی مصرفی خود، به‌خصوص چربی‌های اشباع را کاهش دهید. از چربی‌های سالم مانند روغن کانولا، زیتون و انواع روغن‌های اشباع‌نشده، مارگارین، آواکادو و روغن تهیه شده از مغزهای خوراکی استفاده کنید. برای محدود کردن میزان مصرفی چربی‌های اشباع در رژیم غذایی، گوشت مصرفی خود را از نوع کم‌چرب، مرغ بدون پوست و لبنیات کم‌چرب انتخاب کنید و از مصرف غذاهای آماده و فست فود خودداری کنید. مصرف چربی بیش از اندازه باعث اضافه‌وزن می‌شود، درنتیجه به‌صورت غیرمستقیم باعث بالا رفتن سطح قند خون خواهد شد. چربی‌های غیراشباع نیز بخشی از هر رژیم سالم هستند. نمونه‌هایی از چربی‌های غیراشباع عبارت‌اند از: روغن زیتون، آواکادو، مغزها و دانه‌ها، ماهی روغنی مثل ماهی جنوب و ساردین.
پروتئین
خوردن پروتئین همراه با کربوهیدرات‌ها یا انتخاب کربوهیدرات‌هایی که حاوی پروتئین هستند، مثل خوراک عدسی یا لوبیا چیتی کمک می‌کند تا تعادل قند خون خود را حفظ کنید. مواد غذایی حاوی پروتئین عبارت‌اند از: گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، پنیر کم‌چرب، لوبیا و حبوبات. ای ن مواد غذایی به‌طور مستقیم باعث تغییر در میزان قند خون شما نمی‌شوند.
از چه غذاهایی باید اجتناب کنم؟
مصرف غذاهای شیرین، به‌خصوص غذاهای تصفیه‌شده و فرآوری شده موجب افزایش سطح قند خون می‌شود. زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید تا حد امکان از غذاهای شیرین اجتناب کنند. کیک، بیسکوییت، شیرینی، پودینگ، عسل، مربا، شکلات، میوه‌های خشک، آبمیوه، آبمیوهی صنعتی، میوه‌هایی مثل موز، انگور، کشمش، انجیر خشک، نوشابه و سودا، سیب‌زمینی، نان سفید، برنج سفید، پاستای سفید، سس سالاد و کچاپ ازجمله مواردی هستند که بهتر است مصرف آنها در دوره‌ی بارداری محدود شود.
نکاتی برای مدیریت برنامه‌ی غذایی در دوران ابتلا به دیابت بارداری
– میان وعده‌ها می‌توانند در کاهش قند خون به شما کمک کنند.
اگر شما بین وعده‌های اصلی غذایی خود از میان وعده‌ها استفاده نکنید، ممکن است به علت پایین آمدن قند خون دچار ضعف و سرگیجه شوید و درنتیجه برای از بین بردن این حالت مجبور به استفاده از مواد غذایی با حجم بیشتری شوید، بنابراین داشتن سه وعده‌ی غذایی اصلی و سه میان وعده به شما در کنترل صحیح قند خون کمک خواهد کرد. وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کم بسیار مناسب است. حتماً در میان وعده از انواع نان‌های سبوس‌دار مثل نان سنگک مصرف کنید.
– در برنامه غذایی خود ترکیبی از انواع گروه‌ها را داشته باشید، به عنوان مثال کربوهیدرات نباید تمام برنامه غذایی شما را پر کند، چراکه باعث بالا رفتن سریع قند خون خواهد شد. خوردن کربوهیدرات به همراه پروتئین می‌تواند این اثر را کاهش دهد.
– استرس، اضطراب، خستگی و دیگر مشکلات روحی ممکن است بر انتخاب غذای زنان باردار تأثیر بگذارد. زنانی که بیشتر احساس خستگی می‌کنند، استرس بیشتری دارند و مضطرب‌ترند، درنتیجه بیشتر غذا می‌خورند و کربوهیدرات بیشتری مصرف می‌کنند. بنابراین باید از استرس در دوران بارداری خودداری شود.
این مطلب اولین بار در نشریه هدیه مهر به قلم دکتر فاطمه صداقت منتشر شده است.
