درست خاطرم نیست که نخستین مواجه‌ام با اساطیر یونان چگونه اتفاق افتاد. شاید به واسطه چند فیلم سینمایی قدیمی بود. گمان می‌کنم یکی از آن‌ها فیلم تقابل تایتان‌ها (Clash of Titans) محصول سال ۱۹۸۱ بود. هرچه بود اما علاقه من به دنیای اسطوره‌ها خیلی زود شکل گرفت. قدم بعدی سخت تر بود. می‌خواستم بیشتر درباره دنیای قهرمان‌ها و خدایان یونان بدانم. اما عمده کتاب‌های کتابخانه ما در آن زمان متن‌های سنگین و تخصصی بود که حتی اگر به زحمت توان درکش را پیدا می کردم، در بین پیچیدگی فضای روایت آن گم می‌شدم.
مدت‌ها بعد دو جلد کتاب اساطیر یونان و افسانه تروا به قلم راجر لنسین گرین را یافتم (این دو کتاب را انتشارات سروش منتشر کرده بود) و این دقیقا همان سکوی پرتابی بود که لازم داشتم.
راجر لنسین گرین در این دو کتاب، ضمن معرفی شخصیت‌های اصلی و قهرمانان دنیای اسطورهای یونان به جای بحث درباره پیچیدگی‌های افسانه‌های یونان و رم، به بازگویی داستان آن‌ها؛ اما به زبانی قابل فهم و ساده و امروزی می‌پرداخت.
این کتاب و داستانهای آن باعث شد تا درکی کلی از قصه‌ها و افسانه‌های یونانی به دست بیاورم. کاری که گرین انجام داد، این بود که با بازگویی مدرن داستان‌ها صحنه اسطوره‌های یونانی را در ذهن می‌چید و مهره‌های اصلی را در جای خود قرار می‌داد و تو را با شخصیت‌های اصلی آشنا می‌کرد تا بعداً اگر خواستی به متن‌ها و منابع دقیق تر مراجعه کنی، حداقل از جغرافیا و بازیگران این دنیای شگفت انگیز آگاهی داشته باشی و مسیر کلی را بدانی.
عنوان: اساطیر اسکاندیناوی – Norse Mythology
نویسنده: نیل گیمن
تاریخ انتشار (جلد کاغذی): مارس ۲۰۱۸ (انتشار اولیه: ۲۰۱۷)
تعداد صفحات: ۳۰۴
ISBN: 0393356183
ناشر: WW Nortonمشخصات کتاب اساطیر اسکاندیناوی
اسطوره‌های یونان به دلیل درهم تنیدگی که با فرهنگ غرب که امروز به نوعی تسلط نسبی بر جهان ذهنی ما دارد، اسطوره‌های غریبه‌ای نیستند. ما از واژگان و نام‌های این اساطیر در اصطلاحات علمی، پزشکی و حتی کنایه‌های روزمره خود استفاده می‌کنیم. ما پاشنه آشیل را می‌شناسیم حتی اگر از داستان آشیل بی خبر باشیم. ما با عقده اودیپ در روانشناسی آشناییم حتی اگر با شخصیت اودیپ و افسانه و معنی افسانه او بیگانه مانده باشیم. حتی برای ما در ایران و در کشوری که خود مَهد اسطوره‌های غنی و پُرمایه است، هرکول نماد زورآوری باقی مانده است.
همین آشنایی حداقلی باعث می‌شود وقتی با دنیای اسطوره‌های یونانی مواجه می‌شوید، نوعی احساس مواجهه با غریبه‌ای آشنا را داشته باشید.
دنیای پیچیده اسطوره‌های سایر ملل اینگونه نیستند. به‌خصوص آنکه تصویر و درک ما از اسطورهای یونان و احتمالا مقداری از اساطیر ایرانی باعث شده است تا تصویری کلی از دنیای اساطیر مختلف در ذهن تصویر کنیم. این دنیا با روایت اسطورهای سایر ملل الزاماً سازگاری ندارد.
درست است که می‌توان کُهن الگوهایی را در بُن و ریشه بسیاری از اسطوره‌ها یافت که شباهت‌های چشمگیری با هم دارند؛ اما به هر حال فضای این اساطیر متفاوت از فضای آشنای ذهنی بسیاری از ما است.
اسطوره‌های مردمان اسکاندیناوی یا قوم نورس، یکی از این نمونه‌ها است. بسیاری از ما آشنایی مختصری با دنیای شگفت انگیز اساطیر اسکاندیناوی داریم و برخی از ما همین مختصر آشنایی خود با نام‌ها را نیز مدیون دنیای داستانهای مصور و در سال‌های اخیر دنیای سینمایی مارول هستیم. جایی که شخصیت‌های افسانه ای اسکاندیناوی به ابرقهرمان‌های کتاب‌های مصور بدل شده‌اند.
شاید به همین دلیل هم پیدا کردن درکی درست از این دنیای عجیب و شگفت انگیز برای مخاطبان عادی کار دشواری باشد.
نیل گیمن در کتاب خود به نام اسطوره‌های اسکاندیناوی (Norse Mythology) همان کاری را با اسطوره‌های اسکاندیناوی کرده است که راجر لنسین گرین با اسطوره‌های یونانی انجام داده بود با یک تفاوت بزرگ: گیمن داستان‌گویی بی‌نظیر است و در بازگویی داستانهای اسطوره‌های اسکاندیناوی روایتی داستانی و مجذوب کننده را دراختیار خواننده می‌گذارد.
نیل گیمن را می‌توان به واسطه کارهای فراوانی که انجام داده است به یاد آورد. نویسنده معروف داستان های مصور (کمیک) سَندمَن (Sandman) که برای علاقه‌مندان دنیای کمیک شاهکاری کم نظیر به شمار می رود و در آن نویسنده دنیایی تاریک و چند بعدی را به تصویر می‌کشد، تا نویسنده داستان‌هایی مانند خدایان آمریکایی، طالع خیر و کتاب گورستان. او برنده جوایزی مانند هوگو، نبیولا، برام استکور، مدال نیوبری (Newbery) که به شاخص ترین آثار ادبی کودکان اهدا می شود و همچنین برنده مدال کارنگی است. با این وجود بهترین توصیف برای او قصه گویی است. او داستان سرایی است که چه زمانی که داستانی تازه را خلق می‌کند و چه زمانی که روایت دوباره داستان های قدیمی می پردازد شما مسحور خود می‌کند.
در کتاب اسطوره‌های اسکاندیناوی، گیمن، داستان خود را از روایت آغازین روزهای خلقت در این اسطوره‌ها آغاز می‌کند و سپس در چند بخش به برخی از مهم‌ترین داستانهای بازمانده از افسانه‌های اسکاندیناوی می‌پردازد.
در این دنیا شما بدون آنکه در جزییات پیچیده اسطورهای به دام بیفتید، همراه با خدایان اسکاندیناوی، با اودین و تور و لوکی و تیرا، غول‌ها و کوتوله‌های صنعت‌گر و الف‌ها و دیگر بازیگران اصلی این دنیا همراه می‌شوید.
شما در این سفر شاهد ساختن دیوارهای آزگارد و معروف ترین سلاح‌های خدایان از چکش معروف تور گرفته تا نیزه اودین هستید. در این سفر بر بای‌فراست، این پل رنگین کمانی میان جهان‌های اسطورهای قدم می‌زنید و با کُشتگان جنگی در تالار والهالا ملاقات می‌کنید و در نهایت به پایان ایام، رگنراک و آغاز دوباره در اسطوره‌های اسکاندیناوی می‌رسید.
ویژگی جذاب این کتاب در این است که گیمن، روایت‌های باستانی را در ساختار روایت و داستان‌گویی مدل قرار داده است و کمان‌های هر داستان در نهایت در کل کتاب کمان روایتی واحد را تشکیل می‌دهند.
اگر شما از پیش با اسطوره‌های اسکاندیناوی آشنا بوده یا دنبال متنی آکادمی در این باره هستید این کتاب مناسب شما نیست؛ اما اگر به دنبال دریچه‌ای برای آشنایی ابتدایی با مهم‌ترین افسانه‌های این بخش از جهان می‌گردید و می‌خواهید تصوری از این دنیای شگفت انگیز به دست آورید، فارغ از سن و سال، این کتابی است که باید به آن رجوع کنید.
بخش نمایش رادیو ۴ بی بی سی نمایشی رادیویی بر مبنای این کتاب مهیا کرده است که می‌توانید این نمایشنامه رادیویی الهام گرفته از این کتاب را آنلاین گوش کنید.
منبع: پوریا ناظمی
