با گذشت بیش از یک دهه، فیلم تلقین (Inception) هنوز هم یکی از جالبترین فیلمهای تاریخ است. تلقین با داشتن مفاهیم و تصاویر ذهنی و درونی، همراه با توضیحات خوب برای توصیف این مفاهیم و تصاویر، بینندگان را به گشت و گذاری دقیق در دنیای ذهن خود میبرد، دنیایی ناخودآگاه که واقعیت آگاهانه ما را تحت تاثیر قرار میدهد.
لئوناردو دیکاپریو در نقش دان کاب، متخصص جاسوسی است که وظیفه دارد تیمی را جمع کند که بتواند به افراد تلقین کند، به گونهای که با نفوذ در رویای یک فرد برای ایجاد ایدهای تلاش کنند تا این ایده در ذهن شخص مقابل رشد کند.
این مهارت در بین نخبگان و ثروتمندان بسیار مورد جستجو است و توانایی دستکاری تفسیر ذهن نسبت به واقعی بودن رویا، بازدهی کلان دارد اما احتمالا حتی عواقب بزرگتری را هم در پی داشته باشد. کاب قبول میکند که این کار را انجام دهد، پروژهای که او را به مرز سلامت و جنون عقل میرساند و با خاطراتی که از ذهن او ساطع میشود کل ماموریت و جان افراد تیمش به خطر میافتد.
فیلمهای موجود در این لیست محدودیتهای واقعیت را نیز به چالش میکشند و دستکاری میکنند و این قضیه ممکن است مخاطبان را به برخی از تفکرات و تعمقات وجودی بیندازد و تعمق وجودی تخصص کریستوفر نولان است، بنابراین نباید تعجب کنید که بسیاری از فیلمهایش به این لیست راه یافتند. البته همهی آنها اثر نولان نیستند اما هر یک از این فیلمها از نظر بصری جالب هستند و این فاکتور ظریف کلی را دارند، چیزی که باعث میشود تلقین خیلی زیبا و جذاب باشد. فیلمهای این لیست به نوعی به یکدیگر شبیه هستند، خواه از لحاظ بازیگرهای تکراری و افراد پشت صحنه باشد یا طرحها و مفاهیمی که ماهیت واقعیت را زیر سوال میبرند. بنابراین اگر سفر ذهنی تلقین را دوست داشتید، برای تماشای ۱۲ فیلم ذهنی دیگر نیز آماده شوید.
۱. جزیره شاتر ( Shutter Island)
- کارگردان: مارتین اسکورسیزی
- بازیگران: لئوناردو دیکاپریو، بن کینگزلی، مارک روفالو
- سال انتشار: ۲۰۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۶۸ از ۱۰۰
جزیره شاتر نوعی واکنش غریزی را القا میکند که عنوان فیلم نیز نشان دهندهی آن است و فیلم کاملا تاریکتر از تلقین است. این فیلم براساس رمانی نوشته شده در سال ۲۰۰۳ به قلم دنیس لهان ساخته شده است و چندین بازیگر مشهور از جمله لئوناردو دیکاپریو و بن کینگزلی به کارگردانی مارتین اسکورسیزی در آن حضور دارند. مارشال آمریکایی، تدی دنیلز (دیکاپریو)، با در دست داشتن مجموعهای از سرنخها و رمزها که توسط شخصیتهای مرموز به جا ماند، در حال تحقیق دربارهی ناپدید شدن بیماری از بیمارستان اشکلیف است. این بیمارستان برای دیوانگان جنایی، واقع در جزیره بارانی و منزوی شاتر، خارج از بوستون ساخته شده است. دنیلز، خودش ارتباطی شخصی به این پرونده دارد، زیرا ممکن است یکی از بیماران اسرارآمیز در این جزیره کلید افشای حقیقت در پس مرگ دلخراش همسر دنیلز را داشته باشد، حقیقتی که ناگزیر هر آنچه را که دنیلز در مورد موجودیت خودش باور دارد زیر سوال میبرد.
جزیره شاتر نیز مانند تلقین، مفهوم کاشت ایده در ذهن شخص دیگری را دنبال میکند و دنیلز را نمایش میدهد که رویاها را در رویا تجربه میکند. تدی دنیلز مانند شخصیت کاب در تلقین، با یاد و خاطره همسر مردهی خود، دچار درگیری ذهنی میشود. جزیره شاتر نیز مانند تلقین پایانی باز دارد و بینندهی مشتاق را در سوال فرو میبرد که آیا تدی دنیلز واقعا از اتفاقات صحنه نهایی فیلم آگاه است یا خیر. فیلمبرداری جزیره شاتر به زیبایی، تیره و خاکستری است و موسیقی به طرز غمانگیزی مکمل کاوش ناخوشایند ذهنهای آشفته این فیلم است. برای آن دسته از طرفداران که دنبال چیزهای نه چندان مهم هستند، یک ارتباط متناسب با مضمون این لیست وجود دارد. موسیقی ابتدایی فیلم از موسیقی متن فیلم درخشش اقتباسی از رمان استیون کینگ، محصول سال ۱۹۸۰ با بازی جک نیکلسون گرفته شده است. نیکلسون بعدها در کنار دیکاپریو در فیلم رفتگان، گزینه بعدی این لیست، بازی کرد.
۲. رفتگان ( The Departed)
- کارگردان: مارتین اسکورسیزی
- بازیگران: لئوناردو دیکاپریو، مت دیمون، جک نیکلسون، مارک والبرگ
- سال انتشار: ۲۰۰۶
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۰ از ۱۰۰
در ادامه بررسی ارتباط دیکاپریو و اسکورسیزی، به رفتگان، یکی دیگر از فیلمهای دلهرهآور پلیسی در بوستون و شاید کم شباهتترین فیلم به تلقین در این لیست میرسیم. از آنجا که رفتگان یک فیلم دلهره آور جنایی پرتنش مانند تلقین است، پر از عبور و مرور زیاد و جاسوسی، شلیک اسلحه و آمادگی برای نبرد و قطعا یکی از خشنترین فیلمهای این لیست است. بنابراین مخاطبانی که حساسیتهای ظریف دارند، باید خود را برای انبوهی از کلمات زشت، تیراندازی در مغز و حتی تعداد بیشتری از کلمات زشت آماده کنند.
بازیگران رفتگان شامل افراد درجه یکی مانند لئوناردو دیکاپریو و جک نیکلسون است و مت دیمون، الک بالدوین، مارک والبرگ و استعدادهای بزرگ دیگری هم به عنوان نقشهای فرعی در فیلم حضور دارند. گفتگوهای فیلم به تنهایی فضای بوستون را یادآور میشوند که در فیلم تاثیرگذار است و نمیتوان از کار فوقالعاده والبرگ گذر کرد که در هر سکانسی که در آن حضور دارد، آن صحنه را مال خود میکند. اگر بازیهای روانشناختی تلقین را دوست داشتید، پس مطمئنا رفتگان را هم دوست خواهید داشت. در مورد چند دقیقهی پایانی فیلم هم باید بگوییم که قطعا دهانتان از تعجب باز خواهد ماند.
۳. انگاشته (Tenet)
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بازیگران: جان دیوید واشنگتن، رابرت پتینسون، الیزابت دبیکی
- سال انتشار: ۲۰۲۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۰ از ۱۰۰
انگاشته فیلمی است که حسی مانند فیلم تلقین را به آدم میدهد. در حقیقت، به نظر میرسد انگاشته میخواهد خود تلقین باشد. هر چند که آن ظرافت کلی را داراست و امضای نولان در کارهایش را که توسط مفاهیم ذهنی، تصاویر خیره کننده، موسیقی حماسی و قطعا افرادی با کت و شلوار تعریف میشود در خود جای داده است.
انگاشته کاملا یک فیلم مختص آدمهای کت و شلواری است (همانند بسیاری از فیلمهای این لیست). این فیلم پر از پیچیدگی بوده و فراتر از آن، یک معمای یک سر است با بیش از یک پاسخ. به نوعی مانند نام خود فیلم که از هر دو طرف یکسان خوانده میشود (tenet) و فرضیه وارونگی فیلم را به خوبی القا میکند. در واقع، زمان و ساختار فیلم خودش معکوس میشود، به گونهای که نیمه دوم فیلم در واقع نیمه اول است و برعکس.
درست مانند شخصیتهای تلقین که با دستکاری در رویای یک شخص، از زمان به نفع خود استفاده میکنند، قهرمانان و شخصیتهای اصلی انگاشته نیز از فناوری برای مهار زمان استفاده مینمایند. گرچه انگاشته از احساسات عمیق و ارتباط بین شخصیتها که تلقین به وسیله این موارد به یک اثر کلاسیک ماندگار تبدیل شد، برخوردار نیست اما مطمئنا به خوبی دارای مفاهیم ذهنی و سبک خاص نولان است. اگر از طرح و فیلمنامه جاسوسی و روان تلقین لذت بردید، قطعا باید به انگاشته هم نیمنگاهی بیندازید.
۴. یادگاری (Memento)
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بازیگران: گای پیرس،کری آن ماس، جو پانتولیانو
- سال انتشار: ۲۰۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۳ از ۱۰۰
انگاشته تنها فیلمی نیست که نولان با ساختار آن در ذهن خود بازی میکند. بسیاری از حرکات و تصاویر انگاشته، یادآور یادگاری، اولین فیلم نولان در سال ۲۰۰۰ هستند. فیلم با سکانسی از گای پیرس با موهای روشن و طلایی شروع میشود که در آن به طور معکوس یک اسلحه را شلیک میکند یا در حقیقت، او اسلحه را به درستی شلیک میکند و تصویر برعکس به حرکت درمیآید. در یادگاری، با همان شخصیت کلاسیک نولان یعنی شخصی با کت و شلوار به نام لئونارد با بازی پیرس مواجه میشویم که به دنبال انتقامجویی و به دست آوردن پاسخ در مورد مرگ تراژیک همسرش است.
پلیس با حرفهای لئونارد درباره شب قتل وحشیانهی همسرش، قانع نمیشود اما با شرایطی که پس از حادثه برای ذهن لئونارد پیش میآید، موقعیت حتی به طور گیج کنندهای سورئال میشود. خواهید دید که لئونارد حافظه کوتاه مدت خود را از دست میدهد و فقط میتواند زندگی خود را تا شب مرگ همسرش به یاد آورد. به لطف دوربین عکاسی پولاروید و خالکوبیهای دائمی بدنش برای باقی ماندن سر نخها، لئونارد به طور نسبی میتواند به ردیابی مظنونان بالقوهای که توسط پلیس نادیده گرفته شدهاند بپردازد. یادگاری نیز مانند تلقین، مفهوم و پدیده خاطرات کاذب و تحریف شده را بررسی میکند و بسیاری از این مفاهیم را برای تفسیر، باز و بینتیجه میگذارد. اگرچه در این فیلم، پایان فقط آغاز است و بالعکس. اگر این نوع ذهنیت سینمایی علاقه شما را برانگیخته است، پس باید دو ساعتی را به تماشای یادگاری اختصاص دهید.
۵. پاپریکا (Paprika)
- کارگردان: ساتوشی کن
- بازیگران: مگومی هایاشی، تورو اموری، تورو فورویا
- سال انتشار: ۲۰۰۶
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۴ از ۱۰۰
وقتی وسیلهای که درمانگران برای ورود به رویاهای بیمارانشان استفاده میکردند به سرقت میرود، واقعیتهای خودآگاه و ناخودآگاه افراد درگیر، سریعا تار و مبهم میشود و این افراد تحت کنترل درمیآیند. حال، همه چیز به یک محقق جوان و شجاع، به نام چیبا بستگی دارد که وارد واقعیت غیرواقعی دنیای رویاها شود و وضعیت را درست کند. آیا او میتواند به همراه تیم کوچک متشکل از دوستانش در نجات بشریت موفق شود؟
پاپریکا یک انیمه ژاپنی است که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد و از لحاظ بصری اگر نگوییم بیشتر، به همان اندازه آثار دیگر موجود در این لیست خیرهکننده است. پاپریکا انگار نمونه اولیه فیلم تلقین است و به شدت با مضامین موازی دستکاری رویا، دخالت فناوری و حتی کنترل ذهن سروکار دارد. بنابراین اگر در داستان تلقین غرق شدهاید، باید نگاهی به پاپریکا هم بیندازید.
۶. بدون/خود (Self/less)
- کارگردان: تارسم سینگ
- بازیگران: بن کینگزلی، رایان رینولدز،
- سال انتشار: ۲۰۱۵
- امتیاز راتن تومیتوز: ۱۹ از ۱۰۰
بدون/خود با بازی بن کینگزلی و رایان رینولدز، یک فیلم زیبا، جذاب و کمتر دیده شده محصول سال ۲۰۱۵ است. کینگزلی نقش دامیان، پیشگام املاک و مستغلات شهر نیویورک و مدیر شرکتی را بازی میکند که به سرعت پیر میشود و رو به زوال میرود. دامیان که احساس میکند هنوز کارهای زیادی برای انجام دادن دارد، تحت روشی کاملا بسیار محرمانه قرار میگیرد که در آن آگاهی و خاطرات او را به بدن یک اهداکننده جوان (رینولدز) منتقل میکنند. مانند تلقین، بدون/خود نیز شامل تصمیمات پرمخاطرهای است که توسط یک مرد ثروتمند در حال مرگ گرفته میشود، تصمیماتی که حول یک رابطه پرتنش پدر و فرزندی است و دوباره مانند آنچه در تلقین دیدیم، شخصیتهای زبدهای مانند دامیان میتوانند از طریق دستکاری بدن، زندگی در زندگی را تجربه کنند که در نهایت دامیان را به کشف واقعیتی از خود میرساند که تصورش را نمیکرد.
بدون/خود، همان طرح تلقین را همراه با یک پس زمینه خیرهکننده از شهر، مفاهیم پیشرفته تکنولوژی و افراد کت و شلواری دارد.
۷. پرستیژ (The Prestige)
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بازیگران: کریستین بیل، هیو جکمن، مایکل کین، اسکارلت جوهانسون
- سال انتشار: ۲۰۰۶
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۶ از ۱۰۰
وقتی به فیلمهای ذهنی مانند تلقین فکر میکنید، ممکن است دورهای از تاریخ مانند اواخر دهه ۱۸۰۰، بلافاصله به ذهنتان خطور نکند اما با وجود کریستوفر و جاناتان نولان در پشت صحنه و کریستین بیل و مایکل کین که در بتمن نولان نیز همبازی بودند، میتوانید مطمئن باشید که پرستیژ در این لیست قرار دارد. نمیتوانیم بدون توجه از حضور هیو جکمن به عنوان بازیگر اصلی عبور کنیم، به همراه دیوید بویی، ستاره راک که به جای نیکولا تسلا نابغه حوزه انرژی ایفای نقش میکند.
در فیلم، بیل و جکمن به عنوان شعبدهبازان رقیب یکدیگر حضور دارند که به طور مداوم هم تماشاگران فیلم و هم حضار داخل فیلم را شگفت زده میکنند و پیچشها و لایههای فراوانی را به داستان اضافه میکنند که رقابت آنها را به سوی عواقب خطرناک و دردناکی پیش میبرد. شخصیت و زندگی نیکولا تسلا به طرز رضایت بخشی به داستان و طرح فیلم گره خورده است. فضاسازی و تصاویر فیلم از نظر بصری خیرهکننده هستند و جزئیات بازه زمانی نمایش داده شده کاملا دقیق است. برای سرگرمی ذهن جستجوگرتان میتوانید پرستیژ را ببینید.
۸. ماشینکار (The Machinist)
- کارگردان: برد اندرسون
- بازیگران: کریستین بیل، جنیفر لیسون لی
- سال انتشار: ۲۰۰۴
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۷ از ۱۰۰
یکی دیگر از نقشآفرینیهای کریستین بیل در این لیست که در آن نقش ترور رزنیک را در فیلم زمخت و تاریک ماشینکار در سال ۲۰۰۴ بازی میکند. بیل به دلیل تغییر فرم زیاد اندام بدن برای آماده شدن در ایفای نقش، مشهور است و این فیلم یکی از برجستهترین این موارد است. رزنیک یک فرد بیخواب، بیادب و بدبخت است که به عنوان ماشینکار در یک کارخانه، درآمدی ناچیز برای زندگی خود به دست میآورد و به گفته خود کاراکتر در فیلم، او یک سال است که نخوابیده و همانطور که مخاطب شاهد است، اوضاع رفتهرفته عجیب و غریبتر میشود. مانند لئونارد در فیلم یادگاری، ترور رزنیک نیز سعی میکند با نوشتن یادداشتهایی برای خودش، واقعیت زندگی خود را کنترل کند اما با چیره شدن انزوا، پارانویا و کمبود خواب بر رزنیک، او سرانجام راه حلی را پیدا میکند که این چرخه بیخوابی و شاید جنون او را پایان دهد. ماشینکار دارای همان احساس سردی و فطری فیلمهای یادگاری و رفتگان است.
۹. ماتریکس (The Matrix)
- کارگردان: واچوفسکی ها
- بازیگران: کیانو ریوز، کری ان ماس، لارنس فیشبرن
- سال انتشار: ۲۰۰۰
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۸ از ۱۰۰
توماس اندرسون یک آدم معمولی است که صبحها به عنوان کارمند در اداره کار میکند و دوست دارد شبانه در دنیای هک کامپیوترها دست و پا بزند. آقای اندرسون توسط دیگر هکرها به صورت آنلاین با نام نئو شناخته میشود و سپس توسط انسانهای آگاه با نام یگانهفرد شناخته میشود.
ماتریکس، همان طور که برای نئو نشان داده شد، دنیایی مصنوعی است که تک تک انسانهای روی زمین را در بر میگیرد و آنها را در یک سیستم رایانهای به بردگی میکشد، جایی که اکثر مردم حتی به یاد نمیآورند که در آنجا متولد شدهاند. همانطور که مورفیوس، همکار و راهنمای دنیای واقعی به نئو توضیح میدهد، ماتریکس جهانی است که بر روی چشمان شما کشیده شده تا شما را از حقیقت کور کند. برای مورفیوس و امثال او که در ماتریکس بیدار شدهاند، نئو شخصیت ناجی است که پیشگویی شده بشر را از این سیستم نجات میدهد.
ماتریکس در سال ۱۹۹۹ اکران شد و همچنان یک فیلم قاطع درباره زیر سوال بردن ماهیت واقعیت است. کیانو ریوز در نقش نئو در راس بازیگران است و لارنس فیشبرن به عنوان حکیم فرزانه، مورفیوس و کری ان ماس در نقش ترینیتی زیبا و مرموز او را همراهی میکنند. جو پانتولیانو نیز به عنوان بازیگری فرعی حضور دارد که بعدها با بازی در فیلم یادگاری مجددا با کری ان ماس همکاری کرد. هوگو ویوینگ در نقش مامور ویژه ماتریکس است که در ظاهر انسانی خود مجسم شده و در فیلم با نام مامور اسمیت (شخصیتی با کت و شلوار) شناخته میشود. اما فقط حضور شخصیتهای کت و شلواری نیست که باعث جذابیت ماتریکس شده و این فیلم با داشتن صحنههای مبارزهی فوقالعاده چشمنواز، تصاویر جذاب و حتی گروه افرادی با لباس چرم سیاه، هنوز هم به یاد آورده میشود.
۱۰. به زودی (Anon)
- کارگردان: اندرو نیکول
- بازیگران: آماندا سیفرید، کلایو اوون
- سال انتشار: ۲۰۱۸
- امتیاز راتن تومیتوز: ۳۷ از ۱۰۰
به زودی یک فیلم دلهرهآور سایبری است که مانند ماتریکس دارای هک و مانند تلقین دارای هیجان سرقت است. این فیلم محصول سال ۲۰۱۸، با بازی کلایو اوون و آماندا سیفرید، یک بازی گنگ دنبالهدار را تعریف میکند که در یک شهر آینده اتفاق میافتد که در آن، جامعه از نظر بیولوژیکی به سیستم فناوری و اینترنت (اتر) متصل است.
شخص با کت و شلوار، سال (اوون)، یک کارآگاه است که از این فناوری متصل برای مبارزه با جرم و جنایت استفاده میکند و کاملا به سیستم شناسایی هویت و تشخیص آن وابسته است. هنگامی که یک قاتل در شهر پرسه میزند و افراد ثروتمند را هدف قرار میدهد و به اتر حمله میکند تا آثار تصویری قتلها را پاک کند، سال باید مخفی شود تا این هکر یا قاتل را پیدا کند و او را به محاکمه قضایی برساند. البته اگر ابتدا زندگی خود سال هک نشود.
۱۱. میانستارهای (Interstellar)
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بازیگران: متیو مک کانهی، جسیکا چستین، مایکل کین، آن هاتاوی
- سال انتشار: ۲۰۱۳
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۲ از ۱۰۰
میانستارهای واقعا یک فیلم گیجکننده است. فیلم در آیندهای نه چندان دور اتفاق میافتد و ماموریتی به نام پایداری را روایت میکند که در آن، خدمه یک سفینه فضایی وظیفه سفر به سیاه چاله در جستجوی سیارات قابل سکونت برای مردم زمین را دارند. دقیقا مانند تلقین، میانستارهای نیز ماهیت واقعیت و زمان را جستجو میکند که خصوصا مربوط به نظریه نسبیت انیشتین است و معنای آن را برای علاقهمندان به مرزهای نامعلوم زمان و مکان میشکافد. ارائه ظریف مفاهیم و نظریههای علمی درون فیلم، تنها با تصاویر خیرهکننده آنها قابل درک است و در کنار آن، موسیقی متن هانس زیمر، همهی این مفاهیم را به مرحله بالاتری ارتقا میدهد. اگر ساختمانهای با معماری جالب در فیلم تلقین را زیبا میدانید، پس قطعا جزئیات ساختار جهان و به تصویر کشیدن کل سیارات در این فیلم باید توجه شما را به خود جلب کند.
در این فیلم نیز مت دیمون ایفای نقش میکند. مت دیمون حضوری کم ولی مهم دارد و در کنار او، بازیگر نقش اول میانستارهای، متیو مک کانهی، آن هاتاوی، کیسی افلک، جسیکا چستین و مایکل کین بازی میکنند. این یک فیلم به کارگردانی نولان است، بنابراین حضور مایکل کین در آن، غیرمنتظره نیست.
۱۲. ورود (Arrival)
- کارگردان: دنیس ویلنوو
- بازیگران: امی آدامز، جرمی رنر
- سال انتشار: ۲۰۱۶
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۴ از ۱۰۰
ورود فیلمی با مفاهیم ذهنی در سطح میانستارهای است و به مضمون سفر به فضا، تفسیرهای پیچیده از زمان و برداشتهای منحصر به فرد از زبان و زبانشناسی میپردازد. امی آدامز در این فیلم اقتباسی از رمان تد چیانگ به کارگردانی دنیس ویلنوو بازی میکند و داستان به تفسیرهای انیشتینی از وجود ما میپردازد که به طور خاص مربوط به توهمات گذشته، حال و آینده است. مانند برخی دیگر از موارد این لیست ۱۲ فیلمی، ورود هم از ترتیب زمانی وقایع پیروی نمیکند. حداقل، نه نوع نظم مبتنی بر خطی که ما انسانها به عنوان زمان تجربه میکنیم و همین نکته، عنصر پیچش زمانی فیلم ورود را تکمیل میکند.
کیفیت سفینه بزرگ سنگی تخم مرغ مانند موجود در فیلم از نظر بصری با شهرهای بزرگ فیلم تلقین یکسان است و پیچش زمانی و زبان فیلم نیز در نوع خود بسیار جالب است. ورود نیز مانند میانستارهای و تلقین یک فیلم تفکربرانگیز است، به نوعی که با تماشای آن برای بار دوم ممکن است چیزهای بیشتری از آن متوجه شوید. در میان دوازده فیلم موود در لیست تماشای این فیلم به شدت توصیه میشود.
منبع: Collider