زمانی که سینما اختراع شد تمام کاری که فیلمسازان می خواستند انجام دهند ساخت فیلم هایی بود که داستان آن ها در جهان باستان اتفاق می افتاد. سینما محملی با ظرفیت بی مانند به منظور ثبت اتفاقات کنونی و همگام ماندن با شتاب سریع مدرنیته بود. با این وجود از همان آغاز صنعت سینما و در سراسر دوران سینمای صامت، افسانه ها داستان ها و تاریخ های دوران عتیق بسیار پرطرفدار بودند. اولین فیلم های برجسته تاریخی که داستانشان در تاریخ باستان رخ می داد فیلم های Ben-Hur در سال ۱۹۲۵ و شاهکارهای حماسی سیسیل بی دمیل، The Ten Commandments و The King of Kings به ترتیب در سال های ۱۹۲۳ و ۱۹۲۷ بودند. با پیشرفت صنعت سینما در دهه های بعد، فیلم های بن هور و ده فرمان در قالب رنگی بازآفرینی شدند.
به گزارش مووی مگ به نقل از روزیاتو، با تمرکز بر روی تمدن های باستانی از یونان و روم و مصر گرفته تا خاورمیانه، در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ فیلم تاریخی برتر سینما که داستانشان در تاریخ باستان می گذرد آشنا کنیم.
Ben-Hur جدید برنده ۱۱ جایزه اسکار شد، رکوردی که بعد از نزدیک به ۷ دهه همچنان پابرجاست و هیچ فیلمی حتی به آن نزدیک نیز نشده است. وقتی از بهترین فیلم های حماسی در مورد تاریخ باستان حرف زده می شود به اسم هایی مانند Gladiator، Troy، Ben-Hur، Spartacus، The Fall of the Roman Empire و Cleopatra فکر می کنیم اما فیلم های خوب دیگری در این ژانر نیز ساخته شده اند. با تمرکز بر روی تمدن های باستانی از یونان و روم و مصر گرفته تا خاورمیانه، در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ فیلم تاریخی برتر سینما که داستانشان در تاریخ باستان می گذرد آشنا کنیم.
۱۰- The Sign of the Cross (سیسیل بی دمیل ۱۹۳۲)
هیچ کارگردانی به اندازه سیسیل بی دمیل نامش با دنیای باستان در سینما گره نخورده است. او که یک چهره افسانه ای در سینما از دوران سینمای صامت تا دهه ۱۹۵۰ بود، با روایت داستان های انجیلی که خطی به دقیق طراحی شده بین شخصیت های پاکدامن و هرزه و صادق و هوسی می کشید توانست گیشه را به تسخیر خود در آورد. فیلم The Sign of the Cross در سال ۱۹۳۲ در واقع آخرین قسمت از سه گانه اول انجیلی او بعد از The Ten Commandments و The King of Kings بود. داستان فیلم در دوران نرون در روم باستان می گذرد، زمانی که اولین مسیحیان دستگیر شده و طعمه شیرها می شدند و ترسناکی فیلم دمیل چیزی است که تنها در دوران پیش از تصویب قوانین هیز در هالیوود (قوانینی تصویب شده در سال ۱۹۳۴ و شبیه سانسور که نشان دادن هرزگی و خشونت در فیلم ها را به شدت محدود می کرد) می شد آن را دید. بدین ترتیب در فیلم دمیل شاهد حمام گرفتن عریان همسر امپراطور در شیر الاغ، شهوترانی های نرون و سکانس های نامقدس مانند کشتار انسان ها توسط حیوانات وحشی هستیم.
۹- Land of the Pharaohs (هاوارد هاکس ۱۹۵۵)
معرفی سینمای پرده وسیع (widescreen) در اوایل دهه ۱۹۵۰، عصر جدیدی از فیلم های حماسی دنیای باستان را با خود به همراه آورد. اولین فیلمی که با استفاده از تکنولوژی جدید CinemaScope ساخته شد یک درام انجیلی به نام The Robe در سال ۱۹۵۳ بود و موفق نیز از آب درآمد. ناگهان، شمشیرها، سندل ها و به صلیب کشیدن ها به مزه عصری تبدیل شد که غول های سینما امیدوار بودند در آن ظرفیت سینما را در عصر جدیدی از تلویزیون پیاده سازی نمایند. در عصر فیلم های Ben-Hur و Spartacus شاید درست نباشد که فیلم Land of the Pharaohs از کمپانی برادران وارنر را انتخاب کرد.
این فیلم بازیگران بسیار شایسته ای داشت اما حتی در باکس آفیس نیز موفق نبود. شاید تغییر مسیر داستان فیلم از موضوع یهودی-مسیحی چیزی بود که باعث شد برای مخاطبان آمریکایی جذابیت چندانی نداشته باشد و شاید هم مشکل به مدت زمان نسبتاً کوتاه فیلم- ۱۰۴ دقیقه- باز می گشت که نتوانست نشان دهد این پروژه هاوارد هاکس تا چه اندازه بزرگ است. این فیلم که داستان ماجرای ساخت اهرام ثلاثه را شرح می داد، پیچیدگی را به خوبی با سکانس هایی به سبک مستند ترکیب کرده بود. مارتین اسکورسیزی از این فیلم به عنوان فیلم محبوب خود در کودکی یاد کرده است.
۸- Jason and the Argonauts (دان شافی ۱۹۶۳)
هیدرا هیولای آبی، تالوس آدم ماشینی، هیولاهای انسان نمای پرنده و ارتشی از جنگجویان اسلکتی را باید مشارکت فناناپذیر ری هری هاوزن در این کلاسیک کالت تاریخ سینما دانست. تکنیک استاپ موشن معمولاً به دوره به تصویر کشیدن دایناسورها یا دنیای پیش از قرون وسطای سنباد باز می گشت اما با Jason and the Argonauts و Clash of the Titans در سال ۱۹۸۱، هری هاوزن تاثیری پاک نشدنی از خود بر فیلم های دوران باستان نیز گذاشت. وقتی به افسانه های یونانی و هیولاها در پرده سینمای هالیوود فکر می کنیم نام ری هری هاهوزن به ذهنمان می رسد. با تاد آرمسترانگ عضلانی در نقش جیسون، ملوانی که سفری حماسی را در جستجوی پشم طلایی، البته درست است که فیلم درام دان شافی به دام بی احساسی می افتد که بسیاری از از فیلم های تاریخی میانه قرن بیستم را به دام انداخته بود اما وقتی پای زئوس به میان می آید هیچ فیلمی به این اندازه Jason and the Argonauts در به تصویر کشیدن عجایب ساده افکت های مکانیکی با آن موسیقی ماندگار برنارد هرمان موفق عمل نکرده است.
۷- Simon of the Desert (لویی بونوئل ۱۹۶۵)
فیلم Simon of the Desert با ماهیتابه ای مملو از کاکتوس در بیابانی در مکزیک آغاز می شود. این مکزیک است که برای به تصویر کشیدن سوریه قرن پنجم میلادی استفاده شده، به طور ویژه بخشی از بیابانی که سیمئون استایلیتس یک زندگی ریاضیت کشانه خود انکاری را به مدت ۳۷ سال در آن تجربه کرد. این آخرین فیلمی است که لویی بونوئل دردسرساز سوررئال در دوران تبعید در مکزیک ساخت. فیلمبرداری خیره کننده فیلم توسط گابرین فیگوروای بزرگ انجام شده. بونوئل در فیلم هجوآمیز مذهبی خود یک سری اتفاقات، رویارویی ها و وسوسه ها برای شخصیت استایلیتس را به تصویر می کشد، از جمله سه دیدار از جانب شیطان در قالب شخصیت های متفاوت. این فیلم همان سالی منتشر شد که فیلم حماسی The Greatest Story Ever Told نیز در هالیوود اکران شد و سخت است که دو دیدگاه بسیار متفاوت را در مورد روزهای اولیه مسیحیت تصور کرد.
۶-Oedipus Rex (پیر پائولو پازولینی ۱۹۶۷)
سه گانه رسمی پیر پائولو پازولینی را باید «سه گانه زندگی» او دانست که سه فیلم جنجالی مربوط به قرون وسطا در دهه ۱۹۷۰ بودند: The Decameron (1971), The Canterbury Tales (1972) و Arabian Nights (1974). اما او یک نوع سه گانه دیگر در مورد دنیای باستان نیز دارد. او در The Gospel according to St Matthew (1964) داستان مسیح را روایت می کند، در Medea (1969) از ماریا کالاس در نقش شخصیتی در نمایشنامه مشهور اوریپیدس استفاده می کند و در بین این ها در سال ۱۹۶۷ فیلم Oedipus Rex را می سازد که روایتی توهم گونه از تراژدی سوفوکلس است و در مراکش فیلمبرداری شده. فیلم های دنیای باستان پازولینی بر زندگی انسانی در زمینی ترین شکل ممکن آن تاکید دارند.
او با کلوزآپ های جذاب از صورت شخصیت هایی که به دوربین خیره می شوند، زشتی و زیبایی را در مقابل دوربین قرار می دهد. در مورد فیلم Oedipus Rex که شاید پرجزییات ترین و دقیق ترین فیلم تاریخ سینما باشد، وی شخصیت هایش را با لباس هایی که ترکیبی از تمدن های آفریقایی، آزتک و سومری هستند می پوشاند. در ترکیب با موسیقی سنتی خاص رومانی نتیجه چیزی است که در میان فیلم های تاریخی بسیار نادر است: فیلمی که بسیار به بو و لمس نزدیک است.
۵- Othon (ژان ماری استراوب و دانیله هیلت ۱۹۷۰)
برای راحتی اسم Othon برای آن انتخاب شده در حالی که ترجمه عنوان کامل فرانسوی آن Eyes Do Not Want to Close at All Times or Perhaps One Day Rome Will Allow Herself to Choose in Her Turn است. این اولین فیلم در مورد دنیای باستان است که توسط این زن و شوهر ساخته شده است. این دو در مجموع ۶ فیلم ساختند که به اندازه فیلم های سیسیل بی دمیل در این ژانر است. این سه نقش مهمی در خلق سینمای دنیای باستان داشتند اگر چه تفاوت های بسیار بزرگی بین فیلمهایشان وجود داشت. در حالی که دمیل بیشتر جلب احساسات و فضاهای وسیع می شد، فیلم های استراوب و همسرش بسیار سختگیر و تفکری هستند.
مانند بسیاری از دیگر فیلم هایشان، Othon بر اساس یک متن موجود ساخته شده که در این مورد رمانی از پیر کورنیله است که داستان آن در رم باستان می گذرد. این فیلم داستان ماجراجویی های سیاسی یک نجیب زاده رومی است که درک آن در تماشای اول تقریباً غیرممکن به نظر می رسد. استروب ها از بازیگران خود می خواستند که دیالوگ ها را خیلی سریع بیان کرده و پیدا کردن زیرنویس آن نیز دشوار است. استروب ها دنیای باستان و مدرن را در یک گفتگو قرار داده و قرن هفدهم نیز نقش میانجی آن ها را بازی می کند.
۴- The Eloquent Peasant (شادی عبدالسلام ۱۹۷۰)
با فیلم های The Ten Commandments (1956) و Cleopatra (1963)، هالیوود مرزهای مدت زمان یک فیلم را جابجا کرد تا تصاویر بزرگ مصر باستان را به صفحه سینمای بیاورد. اما شادی عبدالسلام در یک فیلم کوتاه ۲۰ دقیقه ای همه فرعون ها و پاپیروس هایی که در فیلم های هالیوودی به نمایش در آمده بودن را نشان داد. این کارگردان مصری در ساخت فیلم تاریخی حماسی Pharaoh به کارگردانی جرزی کاوالرویژ در سال ۱۹۶۶ نقش مشاور او را داشت، پیش از آنکه اولین تجربه کارگردانی خود در سال ۱۹۶۹ با فیلم The Night of Counting the Years داشته باشد، یک کلاسیک حیرت انگیز از سینمای مصر که موضوع دزدی از اهرام مصر و قبرهای فراعنه را دنبال می کند. فیلم The Eloquent Peasant که در سال ۱۹۷۰ ساخته شده تنها فیلم دیگر کامل شده عبدالسلام است که بر اساس پاپیروسی از دوران پادشاهی میانه مصر باستان که به سال ۲۲۰۰ پیش از میلاد مسیح باز می گردد ساخته شده و داستان اخلاقی ساده ای در مورد یک کشاورز را روایت می کند که در هنگام ورود غیرمجاز به زمین های فرعون دستگیر می شود. او چنان سخنور و باهوش است که در جلسه دفاع از خود فرعون را مجذوب می کند.
۳- Socrates (روبرتو روسلینی ۱۹۷۱)
در یک کنفرانس رسانه ای در سال ۱۹۶۲، روبرتو روسلینی اعلام کرد که سینما مرده است زیرا به باور او هیچکس پتانسیل این رسانه را به عنوان نیرویی برای آموزش در نظر نمی گیرد. و به همین دلیل بود که او خود را صرف تلویزیون کرد تا به قول خودش «همه چیز را از ابتدا با آزادی کامل باز بررسی» کند و «راه بشریت را در جستجوی حقیقت» از نو بپیماید. پروژه های تاریخی او در تلویزیون که در مورد رنسانس، لویی شانزدهم، پاسکال و دکارت ساخته شدند، در کنار یک سری فیلم کلاسیک دوران عتیق حاصل تلاش های روسلینی در این زمینه بودند. اگر چه قدرت آموزشی این فیلم ها آنطور که روسلینی انتظار داشت نبودند اما این فیلم ها همچنان به خاطر تلاششان برای به نمایش گذاشتن سازه ها، ابزارهای تجملاتی و کارهای روزمره در برابر دوربین همچنان جذاب باقی ماندند.
داستان فیلم Socrates پس از سقوط آتن به دست اسپارتان ها رخ می دهد وقتی که سقراط خود را به اتهام ارتداد در بند طبقه حاکم می یابد. آنطور که سقراط خود می گوید او یک قابله است که حقیقت را برای جهانیان به دنیا می آورد اما برای برخی حقیقت فراتر از ظرفیت است و فیلم روسلینی به شکلی ترسناک نشان می دهد که چطور چرخ های سرنوشت به سوی او بازگشته و او را زیر خود له می کنند.
۲- Nostos: The Return (فرانکو پیاوولی ۱۹۸۹)
فیلم Nostos: The Return ساخته فرانکو پیاوولی نسخه ای از اودیسه هومر است که در قالب یک فیلم-شعر رویایی بازسازی شده است. دیالوگ در بسیاری از فیلم های حماسی مربوط به جهان باستان چنان پیچیده است که انگار در قالب سنگ نوشته حک شده اند. اما پیاوولی از این نقطه ضعف حذر می کند و در فیلم خود به ندرت از دیالوگ استفاده می کند و دیالوگ های نادری نیز که وجود دارند به زبان باستانی و غیرقابل فهم مدیترانه ای هستند. با این انحراف، پیاوولی ما را بیشتر به واقعیت فیزیکی دنیای اودیسه نزدیک می سازد. نوستوس در حالی که در سفر بازگشت از ایتاکا برای پیوستن به همسرش پنه لوپه بعد از جنگ تروآ است، به مخاطب اجازه می دهد محیط را دیده و بشنویم، همکان کاری که اودیسه انجام داده بود. در دنیایی بسیار متفاوت از بازسازی های باشکوه هالیوود از دنیای باستان، Nostos: The Return در قالب یک سری تصویر و صدای هیجان انگیز ، شناکنان از کنار ما عبور می کند.
۱- Pompeii (پل دبلیو اس اندرسون ۲۰۱۴)
سومین موج بزرگ فیلم های حماسی در مورد تاریخ باستان در سال ۲۰۰۰ با فیلم Gladiator آغاز شد و دنیای باستان دیگر با استفاده از جلوه های ویژه کامپیوتری به شکلی ساده تر به تصویر کشیده می شد. اولین تصویر از جنگ های یونان و ایران در فیلم ۳۰۰ ساخته زک اسنایدر در سال ۲۰۰۶ و جنگ تروآ نیز در فیلم Troy ساخته ولفگانگ پترسن در سال ۲۰۰۴ در اختیار سینماروها قرار گرفت. تاریخ خواهد گفت که آیا این فیلم ها یا فیلم متفاوت دارن آرونوفسکی به نام Noah در سال ۲۰۱۴ در تاریخ ثبت خواهد شد اما ما می خواهیم در اینجا از فیلم پل اندرسون با نام Pompeii سخن بگوییم. این فیلم که به نحوی داستان فیلم Titanic را به جهان باستان می برد، اتفاقی مشابه را پس از فوران کوه آتشفشانی وسوویوس در سال ۷۹ پس از میلاد مسیح در شهر پمپی روایت می کند و دختر یک فرماندار رومی و یک برده سلتیک را در یک عشق بی سرانجام قرار می دهد. علیرغم دیالوگ ها و سناریو کلیشه ای، هیچ چیزی در این فیلم به اندازه سکانس ۴۰ دقیقه ای فوران کوه آتشفشان جذاب نیست که تراژدی باستانی شهر پمپی را بازسازی می کند.
