فارابی

فارابی که مسلط به علوم اسلامی زمانه خود بود، با الهام از مکتب نو افلاطونیان و فیثاغورثیان، آهنگ‌ها و الحان را به سرشت و طبیعت انسانی نسبت می‌دهد و از فعل و انفعالات قدسی آن یاد می‌کند که طبیعت انسان از آن جهت که انسان است آن را ملائم می‌یابد؛ چنین کسی چگونه می‌تواند به تأثیر صدای خوش موسیقی طبیعت و آهنگ عارفانه سازهای اصیل و ماجراجویی‌های آن را در کمال انسان توجه نکند؟

از آنجا که زمینه‌هایی که باعث زایش و پیدایش اندیشه‌های اجتماعی و جهان بینی انسان‌ها ی بزرگ می‌شود، نمی‌تواند جدای از موقعیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عصر آنان باشد، شرایط عصر فارابی نیز برای پدید آمدن اندیشه‌های فکری و فلسفی خاص او بی تأثیر نیست.

موسیقی برای انسان، از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است. از بعد انفعالات درونی، موسیقی به عنوان ابزاری جهت ظهور احوالات درونی انسان از دیر باز مورد توجه بوده است.

فارابی همگام با روحیه صوفیانه، به موسیقی نیز گرایش و علاقه وافری ابراز می‌داشت. او طبیعتی متأمل داشت و از امور دنیوی اعراض می‌کرد. اما آنچه در زندگی فارابی قابل توجه است اینکه تصوف فارابی در حد اعتدال و متفاوت از تصوف رایج زمانه خود بود؛ کسوت درویشی فارابی هیچ گاه او را از کار تحقیق و تعلیم و کتابت باز نداشت و سماع عارفانه، نزاهت اخلاق، صحت مزاج و ناچیز انگاشتن امور دنیوی، نتیجه تصوف و موسیقی او بوده است.