هیچ‌کس نمی‌تواند بدون مراجعه به یک کارگزاری رسمی و دریافت کد معاملاتی در بورس خرید و فروش سهام انجام دهد. برای انتخاب یک کارگزاری مناسب باید نکات مهمی را در نظر داشته باشید. سرمایه گذاری در بورس یکی از راه‌های افزایش سرمایه است. خیلی‌ها دوست دارند که با پس‌اندازشان وارد بازار سرمایه شوند و از طریق بورس به داد و ستد بپردازند. با وجود اینکه شرکت‌های بورسی در کشور شکل گرفته و هر روز رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها در مورد شاخص و حباب و افت و خیزهای بورس تهران صحبت می‌کنند اما خیلی‌ها هنوز با مفهوم این بازار آشنایی ندارند. خیلی از کسانی که علاقه‌مند به فعالیت در این بازار هستند فکر می‌کنند هر روز باید به تالار بورس بروند و در میان هیاهو و سرو صدایی که برای ما تبدیل به نمادی از بورس شده، سهام خرید و فروش کنند. در صورتی که ورود به بورس ربطی به این تالار ندارد و همه چیز به کارگزاری‌ها ختم می‌شود. در واقع باید این را بدانید بدون انتخاب کارگزاری نمی‌توانید وارد بورس شوید.
کارگزاری چیست؟
در گام اول بهتر است بدانید کارگزاران اشخاصی حقیقی یا حقوقی هستند که نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را در بازار بورس بازی می‌کنند. آنها در این نقش وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را بر عهده دارند.
به عبارتی آنها عامل تطابق عرضه و تقاضا هستند و به دو دسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند. خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی در بازار، فقط توسط کارگزاران رسمی سازمان بورس اوراق بهادار امکان‌پذیر است. به این ترتیب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام، قیمت مورد معامله و تعداد خریدار و فروشنده هر روز در دسترس قرار می‌گیرد. کارگزاران طی تشریفات و آزمون‌های متعدد و خاصی انتخاب می‌شوند و مجوز تأسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت می‌کنند. کارگزاران به حساب مشتری خود وارد بازار می‌شوند و به وکالت از سوی او اقدام به معامله می‌کنند. بدون انتخاب یک کارگزار نمی‌توانید در بورس فعالیت کنید. هر کسی که علاقه‌مند به فعالیت در بورس است باید یک کارگزار مناسب برای خودش انتخاب کند.
کدام کارگزار مناسب من است؟
سرمایه‌گذاران دائمی و بزرگ بورس هر کدام با کارگزار معینی کار می‌کنند. به غیر از کارگزارانی که به تازگی مجوز مشاوره و سبد گردانی دریافت کرده‌اند، سایر کارگزاران اجازه ارائه مشاوره به سرمایه‌گذاران را دارند. اما نکته مهم این است که برای آنها تفاوتی نمی‌کند سرمایه‌گذار چه سهمی بخرد و بفروشد، آنها تنها کارمزد خود را دریافت خواهند کرد. در نتیجه این سرمایه‌گذار است که باید با توجه به خواسته خود از بورس کارگزار خود را انتخاب کند. قابلیت انجام سریع سفارش مشتری، داشتن اطلاعات مربوط و کافی، داشتن سیستم‌های داخلی مناسب، حجم سرمایه سرمایه‌گذار از جمله مهم‌ترین معیارها برای انتخاب کارگزار است. در انتخاب کارگزار باید دقت کرد برای چه مقدار سرمایه‌هایی کار می‌کند و آیا سرمایه ما در حدی است که کارگزار آن را جدی بگیرد. اصولاً کارگزاران به نسبت حجم سرمایه افراد، آنها را در اولویت قرار می‌دهند. فرضاً کارگزاری که اکثر مشتریان آن دارای سرمایه‌های بالای یک میلیارد ریال باشند، برای سرمایه‌گذار با سرمایه ۱۰۰ میلیون ریال مناسب نیست. تعداد مراجعه‌کنندگان به کارگزار هم معیار مهمی است. به این معنی که آیا کارگزار فرصت رسیدگی به درخواست‌های همه مشتریان را دارد؟ چرا که در غیر این صورت شاید به علت نداشتن فرصت برای انجام درخواست‌های خرید و فروش مشتریان درخواست‌ها به روزهای بعد موکول شود و این مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممکن است موجب از دست رفتن برخی فرصت‌ها شود. اشخاص حقیقی که با یک سرمایه محدود وارد بازار بورس می‌شوند بهتر است سراغ کارگزاری‌هایی که مشتریان حقوقی دارند، نروند.
کارگزار با خدمات محدود
کارگزار با خدمات محدود، کارگزاری است که صرفاً خرید و فروش را انجام می‌دهد و کارمزد دریافت می‌کند. کارگزار با خدمات محدود، نسبت به کارگزار با خدمات کامل، کارمزد کمتری دریافت می‌کند و در عوض، خدماتی که به مشتریان ارائه می‌دهد، کاملاً محدود است. خدمات کارگزاری با خدمات محدود می‌تواند شامل قیمت‌های لحظه‌ای سهام، عرضه و تقاضای بازار، حجم معاملات روزانه و درگاهی موارد، مشاوره دادن به سرمایه‌گذاران در هنگام ثبت سفارش باشد. برای تازه واردها انتخاب کارگزار محدود توصیه می‌شود اما بهتر است پس از زمانی فعالیت به دنبال یک کارگزار با خدمات کامل باشد.
کارگزار با خدمات کامل
کارگزاری‌ها با خدمات کامل خدمات متنوع و کاملی به مشتریان خود ارائه می‌کنند، این خدمات شامل مشاوره، برنامه‌ریزی مالی، مدیریت سبد سهام و… نیز هست. کارگزار با خدمات کامل، علاوه بر خدمات خرید و فروشی که کارگزار با خدمات محدود انجام می‌دهد، خدمات دیگری مانند خبرنامه‌های تحلیلی که به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه ارائه می‌شوند، ارائه تحلیل در مورد پرتفوی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، محاسبه ریسک و بازده در مورد سرمایه گذاری هر شخص حقیقی و حقوقی را ارائه می‌کنند. کسانی که به دنبال حضور ماندگار و قوی در بورس هستند بهتر است سراغ این نوع کارگزاری‌ها بروند.
کارگزاری‌ها کجا هستند؟
تقریباً در همه شهرهای بزرگ کشور کارگزاری‌های رسمی بورس وجود دارند. شما برای اطلاع از آدرس و درجه اعتبار آنها می‌توانید به سایت اینترنتی سازمان بورس سری بزنید و در جریان جزییات فعالیت‌های آنان قرار بگیرید. اگر در شهری کارگزاری بورس وجود نداشت شعب مخصوص بانک ملی وظیفه آنها را انجام می‌دهند. شما نمی‌توانید به‌طور مستقیم اقدام به خرید سهام یک شرکت در بورس یا فرا بورس کنید، برای این کار لازم است سفارش خود را به یک کارگزار بدهید تا آن کارگزار سهام مورد نظر شما را خریداری کند. معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طریق کارگزاران انجام می‌شود. این کارگزاران در انجام معاملات نقش نماینده خریدار یا فروشنده را ایفا می‌کنند. کارگزاران دارای مجوز کارگزاری از سازمان بورس و عضو بورس هستند. همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب کند.
دریافت کد سهامداری
از آنجا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سیستم رایانه‌ای و بر اساس کد خریدار و فروشنده انجام می‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد سهامداری منحصر به خود باشند تا کارگزار بتواند بر اساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای هشت کاراکتری است که بر اساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار – از جمله کد ملی او – و به‌صورت ترکیبی از حرف و عدد تعیین می‌شود. کد معاملاتی سرمایه‌گذار منحصر به فرد است و هر سرمایه‌گذار یک کد معاملاتی دارد. دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزار و با ارائه مدارک شناسایی (کپی شناسنامه و شماره ملی) و فقط برای یک‌بار انجام می‌شود.
دریافت فرم دستور خرید
پس از آنکه سهم مورد نظر خود را بر اساس تحلیل، انتخاب و برای خرید سهام به یک شرکت کارگزاری مراجعه کردید باید فرم مخصوص خرید سفارش سهام را از کارگزار دریافت کنید تا از طریق آن سهم مورد نظرتان را سفارش دهید. در این فرم اطلاعات مورد نیاز مانند مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قیمت اوراق بهادار و چگونگی پرداخت یا دریافت وجه قید می‌شود.
تعیین قیمت اوراق بهادار بر عهده مشتری است او می‌تواند خرید یا فروش اوراق بهادار را در قیمت مشخصی تقاضا کند یا اینکه تعیین قیمت را به کارگزار و شرایط بازار واگذار کند. در واقع سهامداران باید به این نکته توجه کنند در صورتی که قیمت مورد نظر خود را در فرم قید نکنند، کارگزار این سهام را به قیمت روز بازار خریداری می‌کند و ممکن است به قیمت بالاتری سهام مورد نظر را برای سهامدار خریداری کند و سهامدار کنترلی روی قیمت مورد نظر خود نداشته باشد.
واریز وجه به حساب کارگزار
پس از اعلام تصمیم نهایی خرید سهام به کارگزار و تکمیل فرم‌های مربوط به سفارش خرید، کارگزار مربوطه یک شماره حساب بانکی به سهامدار اعلام خواهد کرد که باید وجه مربوط به خرید سهام به این شماره حساب واریز شود، چنانچه پس از خرید سهام رقم واریز شده کمتر یا بیشتر از مبلغ کل سهام باشد مابه‌التفاوت آن با سهامدار محاسبه خواهد شد.
دریافت برگه گواهی خرید سهام
پس از آنکه کارگزار، سهام یک شرکت را خریداری کرد و کلیه مدارک نقل و انتقال آن سهام به تأیید مراجع مربوط رسید، یک گواهی یا سند برای سهامدار صادر می‌شود که معرف مالکیت سهام آن شرکت است. این برگه معمولاً در طول یک دوره دو هفته‌ای یا شاید بیشتر صادر می‌شود و هر سهامدار می‌تواند با مراجعه به کارگزار خود برگه گواهی خرید سهام را دریافت کند. در این برگه کد سهامداری، نام سهامدار و همچنین میزان سهام خریداری شده درج شده است.
این مطلب اولین بار در دوماهنامه زنان و زندگی به قلم علیرضا بانکی منتشر شده است.
