دنبالهدار نویافتهی “ماخهولتز-فوجیکاوا-ایواموتو” (سی/۲۰۱۸ وی۱) دم در آورده! آن هم دوتا! میشاییل یاگر از اتریش در شب ۱۸ نوامبر این دنبالهدار را که داشت در صورت فلکی دوشیزه به پیش میرود به تصویر کشید.
ولی چرا دنبالهدار ماخهولتز-فوجیکاوا-ایواموتو دو دم دارد؟
حقیقت اینست که تقریبا همهی دنبالهدارها دو دم دارند. با گرم شدن هستهی یک دنبالهدار زیر نور خورشید، آمیزهای از گاز و غبار از آن جدا شده و در فضا پخش میشود. چیزی نمیگذرد که این آمیزهی گاز و غبار به دو دم جدا بخش میشود: “دم یونی” گازی که یکراست در جهت باد خورشیدی کشیده میشود، و یک “دم غباری” که سنگینتر است و در برابر فشار باد خورشیدی پایداری کرده و کمابیش در همان راستای مدار دنبالهدار پخش میشود. در این تصویر پویای میشاییل یاگر، دم بلند یونی به بالا، سمت چپ کشیده شده و دم غباری که کوتاهتر است هم رو به بالا، سمت راست.
دنبالهدار یک گلولهٔ برفی کیهانی است که از گازهای منجمد، سنگ و گرد و غبار ساختهشده و تقریباً به اندازهٔ یک شهر کوچک است. ساختار دنبالهدار شامل سه بخش هسته، گیسو و دم است. هسته بخش مرکزی آن است و از گرد و غبار و گاز و یخ ساخته شدهاست. وقتی که دنبالهدار نزدیک خورشید میشود، یخهای موجود در هستهٔ آن تبخیر میشود و تبدیل به ابر بزرگی پیرامون دنبالهدار میشود که گیسو نام دارد. نیروی مغناطیسی بسیار قوی است و طنابها، گرهها و نوارهایی تولید میکند که دم یونی را از دم گرد و غباری جدا میکند.
سرچشمه و منشأ دنبالهدارها، ابر اورت یا کمربند کویپر است. دنبالهدارها، غیر دورهای و دورهای هستند که غیر دورهایها گرانش محدود به خورشید ندارند و مدار آنها به شکل سهمی است. دنبالهدارهای دورهای نیز شامل دنبالهدارهای بلند مدت (بسیار بیشتر از ۲۰۰ سال) و کوتاه مدت (۲۰ تا ۲۰۰ سال) است. در نامگذاری دنبالهدارها، از نام کاشفان آنها –یک شخص یا فضاپیما– استفاده میشود. اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی رهنمودی برای نامگذاری دنبالهدارها مشخص کردهاست.
دنبالهدارها تفاوتهایی با دیگر اجرام منظومهٔ خورشیدی از جمله سیارکها، شهابوارها، شهابها و شهابسنگها دارند که مهمترین آنها چیزی است که آنها از آن ساخته شدهاند. برای نمونه، سیارکها از فلزات و مواد سنگی و دنبالهدارها از یخ، گرد و غبار و مواد سنگی ساخته شدهاند. دنبالهدارها انواع قابلتوجهی مانند دنبالهدار بزرگ و مسیر خورشیدی دارند. دنبالهدارهای بزرگ آنقدر بزرگ نیستند که با چشم غیرمسلح دیده شوند؛ با این حال وقتی به خورشید نزدیک میشوند، سطوح یخی آنها تبخیر میشود و مقدار زیادی از گاز و گرد و غبار آنها فرار میکند و جو و دمهای بسیار بزرگی شکل میگیرد که دیدنی و قابلتوجه است. این دنبالهدارها، دنبالهدارهای بزرگ نامیده میشوند. دنبالهدار مسیر خورشیدی نیز طبقهٔ ویژهای از دنبالهدارهاست که به هنگام حضیض خود، فاصلهٔ بسیار (حدود ۸۵۰٬۰۰۰ مایل) از خورشید دارند.
در دوران باستان، دنبالهدارها به عنوان پیامبران خدا در نظر گرفته میشدند. در فرهنگهای مختلف، آنها عناوینی همچون «پیشروی حکم مجازات» و «تهدید گیتی» به خود گرفتهاند. برخی مانند کالین هامفریس، ستارهٔ بیتاللحم را یک دنبالهدار میدانند که در انجیل متی ذکرشده و راهنمای سه مغ به زادگاه عیسی مسیح است.
به نظر میرسد این نخستین دیدار دنبالهدار ماخهولتز-فوجیکاوا-ایواموتو از بخش درونی سامانهی خورشیدی است و مداری تقریبا سهمی دارد. این دنبالهدار در ۳-۴ دسامبر (۱۲-۱۳ آذر) به نزدیکترین نقطهی مدارش به خورشید، یعنی فاصلهی ۰.۳۸ یکای اخترشناسی میرسد (درون مدار تیر). در ۲۷ نوامبر (۶ آذر) هم از فاصلهی ۰.۶۷ یکای اخترشناسی زمین خواهد گذشت. قدر آن اکنون ۸+ است و دوستداران دنبالهدارها میتوانند آن را پیش از سپیدهدم در صورت فلکی دوشیزه پیدا کنند.
پیکر آسمانی دوشیزه (خوشه) یا صورت فلکی سنبله از صورتهای فلکی منطقهالبروجی است. مساحت آن ۱۲۹۴ درجه مربع میباشد. این پیکر آسمانی در نیمکره شمالی آسمان و دومین صورت فلکی از لحاظ بزرگی است. صورت فلکی سنبله یکی از قدیمیترین صورتهای فلکی است که توسط انسان شناسایی و توصیف شده است. خورشید در عبور سالانه خود در دائرهالبروج، بیشترین زمان را در این صورت میگذراند.
طوفان های خورشیدی (به انگلیسی: Solar wind) جریانی از ذرات یونی (پلاسما) انرژی داری هستند که از طرف خورشید به فضا در تمام جهات ساطع میشوند.
همین طوفان های خورشیدی هستند که در برخورد با سطوح فوقانی جو زمین باعث ایجاد شفق قطبی و حتی گاهی تداخل جریانهای برق و سیستمهای ارتباطاتی میشوند.جریان متداول آن ۱GA (یک گیگا آمپر) است.
ذرات بنیادی که به زمین برخورد میکنند، هم از خورشید و هم از بیرون ازمنظومه شمسی سرچشمه میگیرند. ذرات باردار، عمدتاً متشکل از پروتون، الکترون و ذرات آلفا (هسته هلیوم)، به صورت پیوسته به بیرون از خورشید جریان دارند. در فاصلۀ زمین از خورشید، سرعت این باد خورشیدی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر بر ثانیه است. ذرات با میدان مغناطیسی خورشید برهمکنش میکنند. شدت میدان مغناطیسی خورشید در فاصله زمین، حدود یک هزارم میدان زمین است. ذراتی که از بیرون منظومه شمسی میآیند، پرتوهای کیهانی نام دارند.
در ریاضیات سَهمی مکان هندسی نقاطی از صفحه است که از یک خط و از یک نقطه هم فاصله هستند. این منحنی که شَلجَمی هم نامیده میشود یکی از مقاطع مخروطی میباشد، زیرا از تقاطع یک صفحه و یک مخروط میتواند بوجود بیاید.
عطارد یا تیر کوچکترین و نزدیکترین سیاره به خورشید در منظومهٔ خورشیدی است. تلفظ درست نام عربی آن عُطارِد است اما در تداول عامه فارسیزبانان عَطارُد رایجتر است.[نیازمند منبع] سطح رو به خورشیدِ سیارهٔ عطارد، بهدلیل نزدیکی به خورشید، بسیار داغ است و رویهٔ پشت به خورشید آن نیز بسیار سرد است.
سیارهٔ عطارد (تیر) کوچکترین سیارهٔ منظومهٔ خورشیدی است و قمری ندارد. عطارد از نظر میدان جاذبه، تقریباً قفل شدهاست، به این معنا که حرکت وضعی آن در منظومهٔ خورشیدی بیهمتاست. سیاره تیر، به ازای هر دو باری که به دور خورشید میگردد، دقیقاً سه بار به دور خود میچرخد(نسبت حرکت وضعی به حرکت انتقالی ۳ به ۲)؛ با در نظرگرفتن سرعت حرکت انتقالی سیاره تیر، و جهت و سرعت حرکت وضعی نسبت به آن، یک روز کامل در سیاره تیر حدود ۱۷۶ روز زمینی(۴۲۲۴ساعت) طول میکشد. با وجود اندازهٔ کوچک، سیارهٔ تیر از میدان مغناطیسی نسبتا نیرومندی برخوردار است؛ شدت میدان مغناطیسی این سیاره حدود یکصدم زمین است.
عطارد همچنین تندروترین سیارهٔ منظومه خورشیدی است که با سرعتی حدود ۴۸ کیلومتر بر ثانیه، هر ۸۸ روز یک بار خورشید را دور میزند. از این رو سیارهای گریزپاست که دیدنش آسان نیست و به همین دلیل است که شاید، ایرانیان باستان آن را «تیر» نامیده و در یونان «مرکوری» یا «پیک خدایان» لقبش داده بودند.
منبع spaceweather، برگرفته از یک ستاره در هفت آسمان