کابینت سازان برای زیبایی کابینت‌ها از یراق آلات آشپزخانه استفاده می‌کنند که از وسایل کاربردی تزئینی است. حتی ساده‌ترین کابینت‌ها را هم می‌توان با استفاده از ریل و دسته و دستگیره‌های زیبا و جالب توجه، تزئین کرد و نمای خوبی به آنها بخشید. یراق آلات از دو جهت مصارف زیادی در صنعت کابینت سازی دارند: نخست برای انجام کاربرد تعریف شده آن یعنی کشیدن کشوها و باز و بسته کردن درب‌های کابینت، دوم، افزودن زیبایی به کابینت‌ها و در نتیجه به آشپزخانه. به این ترتیب، انتخاب خوب یراق آلات کابینت آشپزخانه، شاخص‌های ارگونومیک و عملکرد مناسب یک آشپزخانه را تضمین می‌کند. با استفاده از انواع یراق آلات آشپزخانه، می‌توان با فشرده کردن فضای موجود، فضای مورد نیاز برای ذخیره سازی مواد غذایی و نگهداری سایر وسایل آشپزخانه را افزایش داد. در این مقاله نکاتی را برای بهبود فضای آشپزخانه با به کارگیری درست یراق آلات مطرح می‌کنیم.
برای اغلب خانواده‌ها، آشپزخانه مرکز زندگی روزانه و یک فضای زندگی بااهمیت محسوب می‌شود. طی سالیان متمادی روش‌های متعددی در صنعت کابینت آشپزخانه، برای استفاده بهینه از فضا جهت سهولت در همه نیازمندی‌های آشپزی توسعه یافته است. سازندگان یراق آلات، مطالعات و تحقیقات زیادی بر اساس تقاضا و عملکرد موردنیاز برای یک آشپزخانه، به منظور ایجاد ارزش بالاتر برای فضای محدود، انجام داده‌اند. در نتیجه این مطالعات، فضای دینامیک برای برآورده کردن نیازهای کاربران آشپزخانه ایجاد شده است. در مقایسه با کشورهای غربی، آسیایی‌ها فرهنگ و عادات پخت و پز مخصوص به خود دارند و معمولاً از مشکل کمبود فضا در آشپزخانه برخوردارند. خصوصیات ویژه آشپزخانه‌های آسیایی عبارت‌اند از: فضای آزاد نسبتاً کوچک و نیاز زیاد به ذخیره عمده مواد غذایی.
به طور کلی، در هنگام خرید یک ست آشپزخانه (کابینت‌ها) باید مجموعه‌ای از اصول کلی و پایه‌ای را مدنظر قرار داد. اول اینکه نیازهای امروز و آینده آشپزخانه باید مدنظر قرار گیرد. برای طراحی یک آشپزخانه ایده آل باید میزان فضای ذخیره سازی مورد نیاز، بر اساس فضای موجود طراحی شود. قرارگیری وسایل و اقلام باید مطابق اصول ارگونومیک باشد. برای کابینت‌های زیر سطح کمر نباید درهای قدیمی به کار برد بلکه باید طرح‌های کشویی باز شونده داشته باشند. آشپزخانه باید فضای راهروی کافی برای عبور و مرور داشته باشد. اقلام باید به صورت مناسب و منظم از هم تفکیک شده و مبلمان و اثاثیه آشپزخانه باید دارای جدیدترین طرح‌های یراق آلات باشد.
جریان کار بهینه شده
در آشپزخانه جریان کار باید در مرحله اولیه طراحی مدنظر قرار گیرد، که این امر سبب می‌شود اصلاحات غیرضروری در آینده حذف شود. طراحی فضای آشپزخانه باید فعالیت روزانه را تسهیل ساخته و از چیدمان مناسب همه اقلام و در دسترس بودن همه وسایل آشپزخانه اطمینان حاصل شود. وظایف موردنیاز برای آماده کردن وعده‌های غذایی و شستن ظرف‌ها باید مدنظر قرار گیرد، بنابراین کل جریان کار باید در طراحی گنجانده شود. منطقه بندی، یک عنصر مهم و تعیین کننده در فرآیند پخت و پز است. توصیه می‌شود که یک آشپزخانه به بخش‌های عملیاتی مختلف تقسیم شود. محل ذخیره‌سازی مواد غذایی، مکانی است که مواد غذایی مورد استفاده برای آشپزی، در آن نگهداری می‌شوند. این مکان هر دو نوع مواد غذایی یخچالی و غیر یخچالی را در بر می‌گیرد. به همین دلیل است که معمولاً یخچال در این منطقه قرار می‌گیرد.
در مرحله طراحی، مهم است که تمامی اقلام ذخیره شده در این بخش به سهولت در دسترس قرار گیرند. محل ظروف آشپزخانه، معمولاً مکانی است که در آن وسایل پرکاربرد مانند سرویس قاشق و چنگال، بشقاب و لیوان‌ها نگهداری می‌شوند. به دلایل ارگونومیک، بهتر است وسایلی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند در دراورهای کشویی زیر سطح کمر قرار گیرند تا در قفسه‌های بالای سر. منطقه شستشو، شامل سینک و ماشین ظرف شویی است. مواد شوینده و وسایل تمیزکننده باید در فواصل قابل دسترس، در این منطقه نگهداری شوند. محل آماده سازی، مکانی است که کارهای اصلی آشپزخانه در آن انجام می‌شود. فضای بین سینک و اجاق باید به حد کافی و از نور مناسب برخوردار باشد. توصیه می‌شود که این فضا، عرض حداقل ۹۰ سانتی متری داشته باشد. به علاوه، تمامی ابزار مورد استفاده در آشپزی باید در فضای بین محل آشپزی و شستشو قرار گیرد. محل پخت و پز، قلب هر آشپزخانه است. این محل، مکانی است که همه وسایل مورد نیاز پخت و پز، مانند اجاق، ماهی تابه و قابلمه، فر و ماکروویو باید در آن قرار گیرد.
یراق آلات آشپزخانه
برای یک کاربر آشپزخانه، بیرون کشیدن وسایل و اقلام موردنیاز از قفسه‌ها کار راحتی نیست. در بیشتر مواقع، این کار نیاز به خم شدن دارد و ضمناً اقلام در سطح چشم قرار نگرفته‌اند. به علاوه، وسایلی که در جلو قرارگرفته‌اند باید ابتدا برداشته شوند تا وسایل پشتی در دسترس باشند. یک روش عملی برای حل این مشکل این است که به جای کابینت‌های در دار قدیمی از کابینت‌هایی استفاده شود که از کشوهای full extension که مجهز به ریل‌هایی که سبب باز شدن کامل کشو می‌شوند، تشکیل شده‌اند. این چیدمان به کاربر این امکان را می‌دهد تا به همه اقلامی که در کابینت قرار داده شده دسترسی پیدا کند بدون اینکه نیاز به خم شدن یا برداشتن وسایل جلویی باشد. به علاوه با استفاده از تقسیم کننده‌های داخلی انعطاف پذیر، می‌توان کیفیت و کارایی چیدمان ظروف آشپزخانه را ارتقا بخشید. این ابزارها به کاربر این امکان را می‌دهد که هر وسیله را در جای مناسب خود قرار دهد تا در صورت نیاز به سهولت به آنها، به ویژه اقلام ریز و کوچک، دسترسی یابد. تقسیم کننده‌های عمودی و افقی و محفظه‌های قاشق و چنگال کمک می‌کنند که این وسایل به سهولت قابل شستشو باشند و برخی از آنها را می‌توان مستقیماً در ماشین ظرف شویی قرار داد. سیستم بالابری درب کابینت می‌تواند به ایمنی و در دسترس بودن کابینت‌هایی در ارتفاع بالا کمک کند. حرکت رو به بالای درب‌های کابینت، این اطمینان را ایجاد می‌کند که امکان برخورد تصادفی سر کاربر با درب کابینت وجود نخواهد داشت. به علاوه وجود slider در کناره‌ها این امکان را فراهم می‌کند که درب‌ها در هر زاویه‌ای که برای کاربر راحت است متوقف شود. بسته شدن آهسته و روان در، طراحی زیبایی آشپزخانه را بهبود می‌بخشد.
فضای ذخیره سازی بیشتر
در اغلب اوقات، کاربران آشپزخانه زمانی که با کمبود فضای ذخیره سازی مواجه می‌شوند، احساس ناامیدی می‌کنند. به همین دلیل است که در طراحی آشپزخانه‌اید این نکته را حتماً مد نظر قرار داد. صرف‌نظر از اقلام ذخیره شده اعم از ظروف آشپزخانه یا مواد غذایی، فضای ذخیره باید مطابق با عادات پخت و پز، عادات خرید و خوردن و سبک زندگی طراحی شود. مهم‌تر اینکه این عوامل باید در مرحله اولیه طراحی مدنظر قرار گیرد. تنها در این صورت است که می‌توان گفت آشپزخانه برای یک کاربر مشخص طراحی شده است. روش‌های ابتکاری زیادی وجود دارد که کاربران می‌توانند برای افزایش فضای ذخیره سازی به کار گیرند. به عنوان مثال، برای افزایش فضای عمودی در دراورهای کشویی نیمه باز شونده،می‌توان با کمک تخته به ارتفاع این دراورها افزود. اقلام باید در وضعیت ایمن قرار بگیرند تا نیفتند. با بیشتر کردن عرض دراورها همچنین می‌توان فضای بیشتری فراهم کرد. با استفاده از این روش می‌توان به فضای انبار تا ۵۵ درصد افزود. در مقایسه با سیستم‌های نیمه باز شونده، سیستم‌های تمام باز شونده از مزایای چندگانه‌ای برخوردارند. این سیستم‌ها قابلیت دید بیشتر، دسترسی راحت‌تر و استفاده بهینه از داخل درآور را فراهم می‌کنند. بنابراین استفاده از سیستم‌های کامل باز شونده، برای همه دراورهای بالا و پایین ایده خوبی است. استفاده از تقسیم کننده‌های داخلی مناسب می‌تواند به ساماندهی اقلام داخل کمک کند و سبب شود کاربر به سهولت به آنچه می‌خواهد دسترسی پیدا کند. با استفاده از کابینت‌های کشویی تمام قد، می‌توان به مقدار فضای ذخیره سازی برای مواد غذایی افزود.
این مجموعه یک راه حل منحصر به فرد برای دسترسی آسان به اقلام غذایی فراهم می‌کند. یک کابینت کشویی تمام قد می‌تواند ترکیبی از چهار یا پنج قفسه به صورت موازی باشد. وقتی که این کشوها باز هستند، دسترسی به اقلام را در سه جهت فراهم می‌کنند و هر کشو می‌تواند تا وزن ۶۵ کیلوگرم را در خود جای دهد. این راه حل یک خاصیت منحصر به فرد دارد: کاربر می‌داند هر کالا در کجا قرار گرفته و نیاز به جست و جو در تمام دراورها نیست. کشوهای داخلی را می‌توان با عرض‌های متفاوت طراحی کرد تا اقلام متفاوت مورد نیاز کاربر را در خود جای دهد. گاهی اوقات، سطح زیر سینک بلااستفاده مانده و پرت محسوب می‌شود. یک سیستم درآور خوب می‌تواند محلی برای نگهداری مواد شوینده و ابزار تمیزکننده فراهم کند. با در نظر گرفتن سیستم لوله کشی، درآور می‌تواند به شکل U طراحی شود.
دسترسی آسان
یکی دیگر از ویژگی‌های کاربردی مهم در یک آشپزخانه، راحتی است. یک آشپزخانه مدرن باید انعطاف پذیر باشد و بهتر است کاربران قبل از هرگونه تصمیم گیری برای خرید، انواع کابینت آشپزخانه و نحوه چیدمان آنها را در یک سالن نمایشگاه مشاهده کنند. کاربران باید راحتی و آسایش ارائه شده توسط سیستم‌های مختلف را در ابتدا مورد آزمون قرار دهند، بنابراین زندگی روزانه آنها با طراحی یراق آلات در آینده تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت. به عنوان مثال یک کشوی مجهز به سیستم حرکت الکتریکی را می‌توان با دست، زانو، پا و حتی با ران باز کرد.
این نوع سیستم‌ها نیازی به دست کاربر ندارند و راحتی و کنترل بیشتری را به ارمغان می‌آورند. سایر سیستم‌ها مانند آنهایی که مجهز به سیستم ضربه گیر هستند می‌توانند از بستن آرام درهای کابینت و دراورها، حفاظت کابینت‌ها و به طور همزمان نجات دادن کاربران از تلاش اضافی برای بستن درها به صورت مناسب، اطمینان ایجاد کنند.
ارتقای ارگونومیکی
بدون تردید، آشپزخانه یک بخش حیاتی در زندگی روزمره محسوب می‌شود و کاربران معمولاً زمان زیادی از روز را در این فضا سپری می‌کنند. بنابراین باید برای اجزای مختلف طراحی مانند اصول ارگونومیک و بهینه سازی جریان کار (فاصله و زمان) تفکر زیادی گذاشته شود. طرح باید بتواند فشار بر بدن را کاهش دهد و نیز انعطاف پذیری و دسترسی آسان به اقلام مختلف را ضمن حفاظت از مفاصل حیاتی مختلف بدن، فراهم کند. از نظر ارتفاع، یک طرح ارگونومیک باید متناسب با قد کاربر باشد. با استفاده از یک روش سنتی می‌توان این معیار را برآورده ساخت بدین صورت که درحالی‌که آرنج خم است، فاصله بین آرنج و پیشخوان باید در حدود ۱۵ سانتی متر باشد. در نظر گرفتن قد کاربر در طراحی، سبب می‌شود از حالت مناسب بدن هنگام کار اطمینان حاصل شود ضمن اینکه به مصرف انرژی کمتر توسط کاربر می‌انجامد. در اینجا، باید خاطرنشان کرد که وظایف مختلف باید در ارتفاع‌های متفاوت انجام شود. به عنوان مثال، قرار دادن ماشین ظرفشویی یا آون در یک مکان بالاتر یا قرار دادن اجاق در مکان پایین‌تر می‌تواند به میزان زیادی تنش وارده بر کمر را کم کند.
ارگونومی یک اصل مهم به ویژه برای کاربردهای آشپزخانه محسوب می‌شود، زیرا وظایف انجام شده در آشپزخانه بسیار متفاوت از یک دویدن ساده یا ورزش شدید، هستند. فعالیت‌های شروع – پایان و کششی زیادی در کار آشپزخانه وجود دارد. قرار دادن اقلام از دیدگاه ارگونومیک، به کارایی بیشتر امکانات کمک می‌کند. به طور طبیعی اقلام بیشتر موردنیاز باید در قفسه‌های پایین‌تر یک کابینت بالایی یا نخستین درآور یک کابینت پایین قرار گیرد تا دسترسی سریع و آسان را تسهیل کند. اقلامی که زیاد مورداستفاده نیستند باید در فواصل دورتر قرار گیرند. این نوع چیدمان به صرفه جویی در زمان کمک می‌کند و اطمینان حاصل می‌شود از اینکه هر وسیله به طور کامل در دسترس است. با طراحی دقیق یراق آلات، می‌توان راحتی و عملکرد یک آشپزخانه را بهبود بخشید ضمن اینکه به زیبایی آن افزود. در جوامع مدرن، فضای آشپزخانه، بیشتر با اتاق غذاخوری و اتاق نشیمن برای ایجاد یک فضای مشترک که خانواده و دوستان می‌توانند دورهم جمع شوند تلفیق شده است. با استفاده از یراق آلات ابتکاری می‌توان به برآورده کردن نیازهای خاص برای یک آشپزخانه تحقق بخشید.
این مطلب اولین بار در ماهنامه صنایع چوب و کاغذ به قلم فروغ دستوریان منتشر شده است.
