نوروز ۱۳۹۸ آغاز خوبی برای ایرانیان نبود. علاوه بر سیل که ویرانی بسیار بر جای گذاشت، هجوم ملخ‌های صحرایی (desert locust) نیز می‌تواند پدیده خسارت‌باری باشد. آخرین فوران جمعیت و هجوم گسترده ملخها در ایران مربوط به بیش از نیم قرن پیش در سالهای ۱۳۴۰ و ۱۳۴۲ بوده است. از ابتدای اسفند ۱۳۹۷ تاکنون ملخ‌های صحرایی؛ کنارک، چابهار، قصرقند، نیکشهر و دلگان در استان سیستان و بلوچستان؛ بندرلنگه، سیریک و بندرعباس در استان هرمزگان؛ جازموریان، منوجان، قلعه گنج و رودبار در استان کرمان؛ فراشبند، مهر، ممسنی، کازرون و رستم در استان فارس و تنگستان، دشتستان، دیلم، دشتی، دیر و گناوه در استان بوشهر را به شدت آلوده کردهاند و احتمال می‌رود که این مناطق تا اواخر خردادماه و اوایل تیرماه سال جاری درگیر مهار ملخها باشند. تاکنون حدود ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی شش استان سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، بوشهر و خوزستان توسط ملخ‌های صحرایی مورد هجوم قرار گرفته است. این گونه در ۶۵ کشور در آفریقا، خاورمیانه و جنوب غربی آسیا پراکنده است که در بهار بیشتر در شمال غرب قاره آفریقا در کشورهای مغرب و الجزایر و تونس، شبه جزیره عربستان، ایران و پاکستان حضور دارند و در تابستان به جنوب بیابان صحرا، مناطق شمالی ایران و ترکمنستان مهاجرت می‌کنند.
هجوم یا فوران جمعیت ملخ صحرایی به طور متوسط هر شش سال یک بار رخ می‌دهد. هر بار که این‌گونه دچار فوران جمعیت می‌شود، قادر است مساحتی نزدیک به کشور ترکمنستان را دچار خسارت شدید کند. بین سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵ دو فوران جمعیت بزرگ در مورد این گونه رخ داد که بانک جهانی (The World Bank) به کشورهای آسیب دیده برای جبران خسارت‌ها مبلغ ۳ میلیون دلار آمریکا کمک مالی کرد. در حال حاضر، مدیران استانی این شش استان جنوبی ایران، سمپاشی زمینی و هوایی را برای مهار ملخها در دستور کار خود قرار داده‌اند، اما سازمان خواربار جهانی، و بانک جهانی گزارش‌های مفصلی در زمینه زیست‌شناسی و انواع روشهای مهار و مدیریت جمعیت ملخها، ارائه کردهاند که برخی از آنها به قرار زیر است: مهار پیشگیرانه ملخها یکی از مهمترین روش‌هاست. این روش بعد از دهه ۱۹۶۰ میلادی رایج شد که دارای سه گام پیوسته است: ۱) پایش مداوم پوشش گیاهی، میزان بارندگی و رطوبت خاک و شناسایی مناطقی برای زادآوری فصلی و مرزبندی مناطق مستعد برای زادآوری در یک فصل به خصوص. ۲) بررسی میدانی زیستگاه‌های مناسب برای استقرار ملخ و آماده سازی تیمهای کنترلی محلی برای پایش و دیدبانی. ۳) مهار ملخ‌های گروهزی به وسیله تیمهای محلی و درخواست کمک برای مهار بیشتر در صورت بزرگتر شدن گروه‌های ملخ. هزینه‌های مهار و کنترل ملخها در هنگام هجوم آنها بسیار بالاست؛ بنابراین انجام روش مهار پیشگیرانه برای جلوگیری از هجوم و صرف هزینه اضافی ضروری به نظر می‌رسد.
به‌عنوان مثال، هزینه مهار ملخها در کار میدانی زمینی توسط سازمان خواربار جهانی در برابر هر هکتار معادل پنج تا هشت‌ونیم دلار آمریکا در سنگال و حدود ۹ دلار در موریتانی برآورد شده است. این برآورد نشان می‌دهد که هزینه پاکسازی ۲۰۰ هزار هکتار آلوده در شش استان جنوبی ایران در سال جاری بین یک میلیون تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار دلار تمام می‌شود که مبلغ بسیار چشمگیری است. بررسی‌های زمینی و هوایی پیوسته در مناطق مستعد زادآوری ملخ، بررسی اطلاعات بارش و پوشش گیاهی و تحلیل آنها با مدلهای پیشرفته، راهکار دیگری است که با پیشرفت فناوری میسر شده است. کنترل شیمیایی و انتخاب آفت‌کش، یکی دیگر از روشهای کنترل است که در آن از «اورگانوکلرین» ها، «اورگانوفسفات» ها، «کربامات» ها و سموم سنتزی دیگر استفاده شده و می‌شود. یکی دیگر از راه‌ها استفاده از ملخها به‌عنوان یک منبع غذایی است. با تغییر الگوهای تغذیه‌ای در خاورمیانه شاید سخت باشد که حشرات را به عنوان بخشی از سبد غذایی خود در نظر بگیریم، اما ملخها به‌عنوان یک منبع پروتئینی می‌توانند به صورت پودر یا چیپس در تغذیه ماهی‌های پرورشی به کار روند. همچنین می‌توان از آنها در مرغداری‌ها و گاوداری‌های صنعتی و نیمه صنعتی به عنوان غذای مکمل دام و طیور استفاده کرد. این کار زمانی مجاز است که منطقه سمپاشی نشده باشد و ملخها در معرض سموم قرار نگرفته باشند. افزایش نیاز به غذا در سالهای اخیر بسیاری از جوامع انسانی را با چالش‌های بی‌شماری رو به رو کرده که این راهکار می‌تواند بخشی از مسائل مربوط به آن را حل کند.
این مطلب اولین بار به قلم علی ترک قشقایی در مجله دانشمند منتشر شده است.
