تصور کنید که توانایی کوچک کردن خورشید تا اندازه یک توپ بسکتبال را داشتید! در این نقطه اندازه زمین در حد یک دانه کنجد کوچک میشد. عظمت ستارهی ما در این حد است! اما چه میشد اگر این توپ آتشین گاز و پلاسما بزرگترین چیز در منظومه خورشیدی نبود؟ آیا هنوز هم سیاره ما به دور خورشید میچرخید؟ یا خورشید به دور سیاره ما میچرخید؟ برای دیگر سیارات چه اتفاقی رخ میداد؟ در ادامه با ویوین و داستان خورشید کوچکتر از زمین همراه باشید.
خورشید یکی از ستارگان کهکشان راه شیری و تنها ستارهٔ سامانهٔ خورشیدی است که در مرکز آن جای دارد. خورشید یک کُرهٔ کامل است که از پلاسمای داغ ساخته شدهاست و در میانهٔ آن میدان مغناطیسی برقرار است. این ستاره که قطری نزدیک به ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ کیلومتر دارد سرچشمهٔ اصلی نور، انرژی، گرما و زندگی بر روی زمین است. خورشید نخستین جسم در سامانهٔ خورشیدی بر پایهٔ جرم و حجم میباشد. قطر خورشید نزدیک به ۱۰۹ برابر قطر زمین و جرم آن ۳۳۰ هزار برابر جرم زمین برابر با ۲×۱۰ به توان ۳۰ کیلوگرم است. این مقدار ۹۹٫۸۶٪ کل جرم سامانهٔ خورشیدی است.
یک و سه میلیون زمین برای پر کردن حجم خورشید نیاز داریم. خورشید آنقدر بزرگ است که ۹۹ درصد کل منظومه خورشیدی را در برگرفته. فقط چون ۱۵۰ میلیون کیلومتر از ما دور است کوچک به نظر میرسد. اگر فرضا، خورشید از زمین کوچکتر بود زمین جایی غیر قابل سکونت بود و خورشید، این ستارهی عظیم، دیگر ستاره نبود.
اندازه در جهان هستی مهم است و همینطور مسافت! زمین به اندازهای به خورشید نزدیک است که سرمای مریخ را ندارد و آنقدر دور است که مانند زهره (ناهید) سوزانده نمیشود. ما خوششانسیم که در قسمت قابل سکونت خورشید قرار داریم. این یعنی اندازه سیاره ما، اندازه خورشید و مسافت بین این دو، باعث تکامل پیداکردن زندگی بر روی زمین شده است. اگر خورشید از سیاره ما کوچکتر بود چه میشد؟ جرم یک ستاره بیانگر رنگ و دمای آن است. ستارههای بزرگتر گرمتر و آبیتر هستند در حالی که کوچکترها سردتر و قرمزتر هستند. خورشید یک ستاره سفید است. نه به بزرگی یک ستاره عظیم الجثه و نه به کوچکی یک ستاره کوتوله سرخ.
شاید فکر کنید که با کوچک کردن اندازه آن سریعا به یک کوتوله سرخ با منطقه قابل سکونت کوچکتری تبدیل میشود، اما اینطور نیست. در تعریف یک ستاره، خواه عظیم الجثه باشد یا یک کوتوله سرخ، تنها زمانی ستاره است که در هسته آن همجوشی هستهای رخ دهد. یک ستاره تا چه اندازه میتواند کوچک شود؟
در این نقطه ما کوتولههای سرخ زیادی را اندازه گیری نکردهایم. اما کوچکترین آنها در اندازه ده زمین بودهاند. مقداری که بطور فرضی برای حفظ همجوشی ستاره ضروری است. هر چیزی کوچکتر از ده سیاره زمین ستاره نخواهد بود، مگر باقی ماندهی سرد و تاریک یک ستاره. اگر به هر دلیلی خورشید از زمین کوچکتر شود، این خورشید کوچک شده جرم کافی برای ایجاد همجوشی نخواهد داشت و کاملا خواهد سوخت. منظومه خورشیدی ما تنها ستاره خود را از دست خواهد داد. از آنجایی که خورشید تنها منبع گرانش، برای نگهداشتن ما در مدار است، تمامی سیارات از جمله زمین، در فضا برای پیدا کردن یک لنگر دیگر شناور خواهند شد. این پایان خوشی برای زندگی بر روی زمین نیست. بیایید دوباره تلاش کنیم.
این بار بیایید زمین را بزرگتر از خورشید کنیم در حالی که اندازه خورشید در همین ابعاد باقی مانده است جرم زمین حداقل ۳۳۳ هزار بار بزرگتر از آنچه که اکنون است خواهد بود. سیارهای به این بزرگی تولید کننده گرما و فشار کافی در هستهاش خواهد بود که خود میتواند به یک ستاره تبدیل شود. البته که هیچ زندگیای بر روی این ستارهی داغ نخواهد بود اما یک چیز جالب! منظومه خورشیدی دو خورشید خواهد داشت که به منظومه ستارهی دوتایی تبدیل خواهد شد، با دو ستارهای که به دور یکدیگر میچرخند و سیاراتی که به دور هر دوی آنها.
در هر دو سناریو، زندگی بر روی زمین شانس نجات پیدا کردن نخواهد داشت اما احتمالا بر روی دیگر سیارات یا حتی ماه زندگی تشکیل خواهد شد. در حدود یک سوم منظومههای ستارهای که تاکنون پیدا کردهایم دارای دو یا چندین ستاره هستند. برخی از آنها حتی دارای منطقه قابل سکونت پایداری هستند. فکر میکنید زندگی بر روی سیارهای که دوخورشید در آسمان دارد چگونه خواهد بود؟