انیمیشن تحسین‌شده و محبوب Wall-E که در سال ۲۰۰۸ اکران شد، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و صاحب‌نظران تفاسیر متنوع و عمیقی از آن داشته‌اند. اکنون دارنا نور نویسنده سایت Gizmodo پس از سفر کوتاه جف بیزوس به فضا نگاه تازه و متفاوت خود از این انیمیشن را ارائه کرده است. در ادامه این مطلب ترجمه مقاله او درباره Wall-E و اتفاقات امروز دنیا را باهم می‌خوانیم.
وقتی جف بیزوس در آن سفینه عجیب و غریب راهی یک سفر ده دقیقه‌ای به فضا می‌شد، تمام شبکه‌های آنلاین و کابلی مشغول پوشش خبری آن بودند و می‌گفتند این یک اتفاق مثبت برای بشریت است (که واقعا نیست). و من در عوض چیز دیگری از این ماجرا می‌دیدم.
در انیمیشن Wall-E، یک شرکت بزرگ بین‌المللی زمین را نابود کرده و چیزی جز یک زباله‌دان و برهوت بی‌پایان نمانده است. حیات در این سیاره به پایان رسیده – غیر از احتمالا یک سوسک – و انسان‌ها با استفاده از Axiom راهی فضا شده‌اند. در ایستگاه فضایی مردم شبانه روزی مشغول خوردن و نوشیدن و تماشای صفحه‌های مقابلشان هستند و ربات‌ها تمام کارهای دشوار را برایشان انجام می‌دهند.
با اینکه وال‌ئی تقریبا یک دهه پیش منتشر شده اما به شکلی ترسناک و عجیب حال و هوای این روزها را برایم تداعی می‌کند. غول‌های نظام سرمایه‌داری با تمام قدرت تلاش می‌کنند انسان را راهی فضا کنند و نمی‌دانیم این مکان قرار است به پارک تفریحی بشریت تبدیل شود یا یک کابوس صنعتی دیگر.
زمانی که در سال ۲۰۰۸ Wall-E به پرده نقره‌ای راه یافت، خیلی‌ها می‌گفتند آن ابرکمپانی که زمین را نابود کرده (Buy-n-Large) از شرکتی مثل والمارت الهام گرفته است. با این حال، اندرو استانتون، کارگردان انیمیشن، اظهار داشت که بیشتر رشد شرکت‌هایی نظیر آمازون را در ذهن داشته. بدون شک او چیزهایی می‌دانست. درست مثل Buy-n-Large که کارش را از تولید ماست آغاز کرده بود، آمازون هم در ابتدا با فروش کتاب وارد دنیای تجارت شد اما خیلی سریع تمام زمینه‌ها را تحت کنترل خود درآورد.
و علی‌رغم ادعاهای جف بیزوس که می‌گوید به تغییرات و بحران اقلیمی اهمیت می‌دهد، آمازون نیز مشغول نابود کردن کره زمین است. این شرکت سالانه هزاران میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌کند، گازهای گلخانه‌ای و سمی زیادی از وسایل نقلیه و دفاتر بی‌شمار این شرکت ساطع می‌شود، و به کمپانی‌های بزرگ نفتی کمک می‌کند سوخت فسیلی بیشتر از دل زمین بیرون بکشند. آمازون هچنین میلیون‌ها محصول خراب و از کار افتاده را داخل یک انبار خاص جمع‌آوری می‌کند و مشکل زباله آن عمیق‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید.
حال به جای برطرف کردن مشکلاتی که زمین را به خطر انداخته‌اند، بیزوس مدام راجع به سفر به فضا و ترک کامل خانه بشریت صحبت می‌کند. او بلافاصله پس از سفر کوتاهش به فضا گفت انسان باید تمام صنایع آلوده‌کننده زمین را به فضا بفرستد. وی قبل‌تر هم گفته بود قصد دارد کلونی‌هایی در مدار زمین بسازد تا میلیاردها آدم را در خود جای دهند.
Wall-E به ما هشدار می‌دهد که رویای امثال جف بیزوس چه خطراتی به همراه دارد. ممکن است چشم‌انداز تمام چیزهایی که ما را «انسان» کرده‌اند کاملا از دست برود؛ مثل ارتباط با طبیعت و موجودات زنده دیگر. زمین به یک گورستان بی‌پایان زباله تبدیل شده است. Buy-n-Large همان شرکتی است که مسبب تخریب زمین و تبدیل آن به گورستان زباله شده؛ حال همین شرکت ربات‌هایی مثل وال‌ئی ساخته تا به این زباله‌ها رسیدگی کنند؛ و دقیقا همین شرکت Axiom را مثل یک فروشگاه عظیم طراحی کرده تا انسان‌ها در آن مشغول هیچ چیز غیر از خوردن و خوابیدن نباشند. Buy-n-Large حتی برای رفاه بیشتر مردم ربات‌هایی ساخته تا ۲۴ ساعته مشغول خدمت به آن‌ها باشند، اما آیا این خدمت است یا خیانت؟ مشخصا همه این‌ها در یک جهت به وجود آمده: سود و منفعت هرچه بیشتر شرکت.
چیزی که کسی به آن توجه نمی‌کند، نتیجه اسف بار ترک عجولانه زمین توسط انسان‌ها است. اما طبق چیزی که بر هیچ یک از ما پوشیده نیست، ظاهرا استفاده حداکثری از منابع باقی‌مانده زمین و نهایتا ترک هرچه سریع‌تر آن به نفع ابرکمپانی‌هایی مثل آمازون است. و خب با توجه به این موارد متوجه می‌شویم سفر «یکی از ثروتمند‌ترین افراد دنیا» به فضا به عنوان نخستین فرد «غیرفضانورد» اصلا تعجب‌برانگیز نیست.
تغییرات اقلیمی و نابودی بوم‌شناسی بیشترین آسیب را به فقیرترین و ضعیف‌ترین مردم دنیا می‌زنند. نمونه این مورد سیاه‌پوستان و بومیان آمریکایی هستند که هنگام وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده اول از همه، هرچه دارند را از دست می‌دهند. از سوی دیگر بیشتر زباله‌های کشورهای پیشرفته هم راهی کشورهای جهان سومی و فقیرتر می‌شود. آمازون عاشق فروختن اجناس و محصولات یک بار مصرف خود به مردم است و دلیلی بر توقف سیاست‌های خود نمی‌بیند.
جف بیزوس درست گفته که «همه مردم» در سفرش به فضا دخیل بوده‌اند؛ نه تنها به این خاطر که کارکنان و مصرف‌کنندگان او را ثروتمند کرده‌اند، بلکه زیرا آمازون و دیگر کمپانی‌ها بهای آلودگی کار و صنایع خود را روی دوش مردم دنیا انداخته‌اند. این چرخه در ادامه بدتر هم می‌شود، مگرنه اینکه ما برای توقفش قدمی رو به جلو برداریم.
در زندگی حقیقی، اگر زمین دیگر جایی برای ما نداشته باشد، عملا محکوم به نابودی هستیم. امروزه به لطف تلاش هزاران انسان روی زمین است که عده‌ای می‌توانند در یک ایستگاه فضایی زنده بمانند. حال اگر قرار باشد زمین را از گردانه حیات بشر خارج کنیم، اتفاقات ناگواری در راه خواهد بود. و به شخصه فکر نمی‌کنم مدینه فاسده‌ای مثل Axiom بتواند هیچ دردی از ما درمان کند.
با وجود تمام تفاوت‌ها، پیام اصلی Wall-E همیشه صدق می‌کند: اگر هدایت زمین به دست افرادی چون جف بیزوس بیوفتد، سرنوشت شومی در انتظار ساکنان آن خواهد بود. اگر شرکت‌ها همچنان بخواهند به فکر رشد روزافزون درآمد خود باشند، پایان مسیر جز نابودی نیست. در انیمیشن Wall-E یک ربات تنها و درمانده با کمک یک فرمانده شجاع مسیر بشریت را به سوی زمین و بازساز‌ی آن بازمی‌گرداند. با اینکه این انیمیشن در بطن به‌شدت تاریک است (من حداقل ۴ بار حین تماشای آن اشک ریختم، و تازه این چندمین باری بود که آن را تماشا می‌کردم)، پایان‌بندی آن مثبت و امیدبخش به نظر می‌رسد. اما خب امروز، این مردم هستند که دارند رنج می‌کشند و فکر می‌کنم به بیشتر از یک کاپیتان برای چرخاندن فرمان کشتی احتیاج باشد.
