ساقه آن چهار گوش و گاهی کرک دار است و در ابتدا انشعابات جزئی دارد. ولی در منطقه گل‌دار بسیار منشعب می‌شود. برگ‌های متقابل بیضوی یا مثلثی به طول ۳ تا ۵ سانتیمتر دارد (برگ شاخه‌های گل‌دار به شکل مشخصی کوچک است). این برگ‌ها گاهی کرک دار است و حاشیه دندانه‌ای عمیق دارد. طول برگ‌های آن بین ۵/۱ – ۸/۰ سانتیمتر می‌باشد که از کنار برگ‌ها گل‌هایی با کاسبرگ‌های رنگی که در وحله اول زرد کم رنگ بوده و به سفید و سپس به بنفش تبدیل می‌شود می‌رویند. جام گل سفید رنگ است و گل‌ها به شکل دسته‌های ۳ تا ۶ تایی روی یک دمگل کوتاه در محور برگ‌ها قرار دارد. میوه آن فندقه و چهار قسمتی است و تمام گیاه پوشیده از پرزهای ریزی بوده و عطر لیموی تندی از خود متصاعد می‌کند. موطن اصلی این گیاه قسمت وسیعی از شرق مدیترانه است. امروزه این گیاه را در باغ‌ها و مزارع تزئینی، طبی و عسل دهنده کشت می‌کنند. در ایران این گیاه را اطراف تهران، نواحی شمالی و شرقی ایران و آذربایجان می‌روید و گاهی نیز در مناطق سنگی پراکنده است. کشت آن به‌وسیله دانه که به آهستگی رشد می‌کند و یا با تقسیم گیاه در خاک خوبی که زیاد خشک نباشد انجام می‌گیرد. معمولاً در مساحتی برابر (۳۰×۴۰) سانتیمتر کاشته می‌شود. این گیاه را دو یا سه مرتبه در سال به محض اینکه ارتفاع پاجوش‌ها به سی سانتیمتر رسید گردآوری می‌کنند. باید توجه کرد که برگ‌های این گیاه را در هوای خشک باید چید و برگ‌های این گیاه را باید تا حد امکان به‌سرعت در سایه و در حرارت کمتر از ۳۵ درجه سانتی‌گراد خشکانید.
زیرا اگر این عمل به آهستگی انجام شود برگ‌ها به سرعت قهوه‌ای رنگ می‌شوند. حداکثر دما نباید از ۴۰ درجه سانتی‌گراد بالاتر باشد. این گیاه ممکن است بین ۴ تا ۸ سال محصول بدهد. بازده عمل از سال دوم بین ۲۰ تا ۳۵ کیلو گرم در هر ۱۰۰ متر مربع می‌باشد.
ترکیبات و اثر بادرنجبویه (گل حنا)
برگ‌های گل حنا دارای اسانس فرار است، آنها محتوی ۱/۰ تا ۲۵/۰ درصد اسانس روغنی که خصوصاً از یترال، سیترونل و ژرانیول تشکیل شده است می‌باشد. این برگ‌ها همچنین محتوی تاننها و اسید هیدروکسی ترپنیک هستند که اسانس موجود در آن عطر خوشایند لیمو را از خود متصاعد می‌کند.
موارد مصرف
از این گیاه برای تنظیم و مداوای ناراحتی‌های معده علیه کاتارههای معدی- رودهای و برای تحریک ترشحات صفراوی استفاده می‌گردد. همچنین به‌عنوان مقوی معده، ضد نفخ و از پماد آن به‌عنوان ضد تب‌خال استفاده می‌گردد. این گیاه در مقادیر کم یک داروی باد شکن است. ولی مقادیر زیاد آن خاصیت خواب آور ملایم. روغن این گیاه آرامش بخش بوده و فشار خون را کمی پایین می‌آورد و تعداد ضربان نبض را کاهش می‌دهد. سرشاخه‌های این گیاه را به‌عنوان ماده اولیه در تهیه آب ضد نفخ بکار می‌برند و همچنین در ساخت لیکورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طریقه مصرف
دم کرده گل حنا (بادرنجبویه) را به مقدار یک قاشق مربا خوری برای هر فنجان آب تهیه می‌کنند و یا می‌توان ۵ تا ۲۵ گرم از این گیاه را در یک لیتر آب جوش ریخته و بعد مصرف کرد. از دم کرده آن می‌توان ۲ تا ۳ فنجان در روز مصرف کرد که برای تهوع و درد شکم و به‌ویژه تسکین حالات عصبی مؤثر است. گفته شده است که در برونشیت به‌عنوان خلط‌آور تأثیر دارد که در این مورد هنوز تردید وجود دارد.
تذکر
لازم به توضیح است که دوران گلدهی گیاه تیر و مرداد بوده و زمان برداشت برگ‌ها خرداد و مرداد می‌باشد.
این مطلب اولین بار در ماهنامه مهندسی کشاورزی منتشر شده است.
